‘De associatie tussen bier en monniken is vrij nieuw,’ vertelt historicus en universitair docent Rutger Kramer van de Universiteit Utrecht. Bier brouwen was in de Middeleeuwen juist een huiselijke en vrouwelijke activiteit – behalve in mannenkloosters, want daar waren geen vrouwen. Maar waarom denken we dan allemaal dat uitgerekend monniken zulke uitmuntende bierbrouwers waren?

Bierbrouwende monniken

Het leven in een middeleeuws klooster was voor de gemiddelde monnik vrij monotoon. Er werd gezongen, gebeden, gegeten en geslapen. En ja, er werd bier gebrouwen, want ook een monnik houdt van een drankje bij de maaltijd, en in het noorden van Europa kon je nu eenmaal moeilijk een florerende wijngaard aanleggen.

Deze noordelijke monniken gebruikten soms zelfs bier bij de misviering, omdat ze zo moeilijk aan wijn konden komen. Paus Gregorius schrijft in 1237 aan de kerkprovincie Niðaróss (IJsland, Groenland, Noorwegen en de tussenliggende eilanden) dat dit gebruik niet geaccepteerd werd. Dat er een brief voor nodig was, betekent dat dit wel gebeurde.

Leestip: Niet alleen bier: zo dronk men water in de Middeleeuwen

‘Het is dus niet zo dat ze in kloosters geen bier brouwden. Maar de schaal waarop, en de claim dat de recepten al die tijd onveranderd zijn gebleven, zijn een sterke overdrijving,’ vertelt Kramer.

Negentiende-eeuws idee

Dat idee ontstond in de negentiende eeuw, toen de bierproductie verschoof van de woning naar de industrie. In de biermarketing die toen ontstond, werd gedweept met authenticiteit.

‘Omdat de negentiende eeuw een heel vrouwonvriendelijke periode was, werd de rol van vrouwen in de bierbrouwerij weggemoffeld,’ vertelt Kramer. ‘En wat blijft er dan over? Brouwende monniken.’

De continuïteit van het klooster

Wat de marketingtruc zo geloofwaardig maakt, is dat er een kern van waarheid in zit. Als een middeleeuws klooster nu nog steeds bestaat, dan brouwen ze daar inderdaad al honderden jaren bier. Een klooster brengt namelijk per definitie een zekere continuïteit met zich mee.

Om in hun levensonderhoud te voorzien, werd er van alles gemaakt. Brood, kaas, bier, en ga zo maar door. De monnik die verantwoordelijk was voor het maken van deze producten, droeg zijn kennis weer over aan de volgende generatie. En die lijn trekt zich door naar de moderne tijd.

Leestip: Hoe werd je monnik in de Middeleeuwen?

‘Ze brouwen heus niet al die tijd al volgens hetzelfde recept, maar de continuïteit wordt wel gewaarborgd, omdat het klooster nu eenmaal inherent een continu instituut is,’ aldus Kramer. En de bierbrouwende vrouwen uit de Middeleeuwen waren dat niet. ‘Je kunt niet zeggen: dit bier wordt al 500 jaar volgens hetzelfde recept gebrouwen in de achtertuin van boer Jansen.’

En zo kon het gebeuren dat deze vrouwelijke activiteit nu bij uitstek geassocieerd wordt met mannelijke kloosterlingen. Een knap staaltje marketing, gemixt met een (on)gezonde dosis misogynie.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!