Tegenwoordig hebben we alles dat te maken heeft met naaktheid achter gesloten deuren geplaatst. Van jezelf wassen tot seks – naaktheid wordt tegenwoordig grotendeels als privé beschouwd. Hoe anders was dat in de Vikingtijd. Uit beschikbare bronnen blijkt dat er op seks geen taboe rustte, dat gebeurde gewoon in het openbaar. ‘Het was een hele andere manier van leven,’ vertelt Marianne Moen van de Universiteit van Oslo. Ze is gespecialiseerd in feministische archeologie in de Vikingperiode.

Vikingen in het openbaar

Om het gebrek aan schaamte rondom seksualiteit te begrijpen, moeten we allereerst kijken naar hoe Vikingen leefden. Hun huizen bestonden niet uit verschillende kamers, maar uit één grote ruimte. Dat had tot gevolg dat zaken die we nu privé vinden zich in het openbaar afspeelden.

Leestip: Hoe de Vikingen zich in de Middeleeuwen een weg door Nederland baanden

Ouders hadden seks in dezelfde ruimte als waar de kinderen sliepen, misschien zelfs in hetzelfde bed. ‘Door hun gemeenschappelijke manier van leven krijg je vanzelf ook een andere soort interacties. Ze waren veel opener en vrijer als het om hun lichaam ging,’ vertelt Moen.

Het was ook niet ongewoon dat het stamhoofd in het openbaar seksuele handelingen verrichtte met zijn slaven. Dat staat in het reisverslag van de Arabier Ahmed Ibn Fadlan, die in de tiende eeuw een groep Zweedse Vikingen had ontmoet. ‘Uit zijn beschrijvingen en die van andere reizigers blijkt dat seks zich bij Vikingen veel meer in de openbaarheid afspeelde.’

Seks en de goden

Een reflectie van die open houding rondom seksualiteit zie je ook terug in de religie van de Vikingen. ‘De Noordse goden kenden absoluut geen schaamte,’ aldus Moen. Zo transformeerde de mannelijke god Loki zichzelf in een merrie, had seks met een hengst genaamd Svaðilfari, en beviel van een veulen, om maar iets te noemen. En dat is niet de enige keer dat hij veranderde in een vrouw – of een vrouwelijk wezen.

Leestip: Vikingen gingen naar de tandarts. Hoe ging dat eraan toe?

Het is de vraag in hoeverre het gedrag van de goden een reflectie is van de samenleving waaruit ze ontstonden. Je kunt niet stellen dat het gedrag van de Vikingen per definitie leek op dat van hun goden.

‘De mythologie van een volk zegt vooral iets over hoe ze zich tot de wereld verhouden,’ aldus Moen. ‘Ik durf wel te zeggen dat genderfluïditeit en seks waarschijnlijk geen taboe waren onder Vikingen, anders zouden deze dingen niet voorkomen onder hun goden.’

Het huwelijk van een Viking

Wat ook een stuk vrijer was in de Vikingcultuur, was het huwelijk. Het idee van een huwelijk als instituut, een soort ‘heilige afspraak’ met geloften die je niet mag breken, was een Viking vreemd. ‘Ik weet zeker dat ze romantische gevoelens voor elkaar hadden en een partnerschap aangingen, maar het huwelijk van toen kun je niet vergelijken met dat van nu,’ vertelt Moen.

Buitenechtelijke affaires waren bijvoorbeeld niet ongewoon, en werden ook niet per se afgekeurd, in ieder geval niet onder mannen. Ook vrouwen gingen vreemd. Dat weten we, omdat er een regel is opgetekend dat de man van een vreemdgaande vrouw een compensatie krijgt van de man met wie ze vreemdging.

Leestip: De bloedarend, een barbaarse executiemethode van de Vikingen

‘Mannen die tot de elite behoorden, hadden concubines. Die kwamen vaak uit families van een lagere rang,’ gaat Moen verder. Dat was geen schaamtevolle positie, integendeel. ‘Ze konden er een hoop macht en geld aan overhouden.’

Het was ook niet zo dat je kansen op een partner verkeken waren na je leven als bijvrouw. Je kon er zelfs een betere huwelijkspartner aan overhouden, omdat je een zekere status had verworven. Hetzelfde gold voor weduwen. Zij waren door hun opgebouwde welvaart ontzettend populaire huwelijkspartners.

Seksslaven in de Vikingtijd

Ook seksslaven kwamen voor, zowel mannelijke als vrouwelijke. Moen sluit niet uit dat ook de vrouwelijke elite hiervan gebruik maakte. ‘Maar vrouwelijke seksualiteit in de Vikingtijd is ongelooflijk onderbestudeerd. De meeste focus ligt op mannen, en hoe zij hun slaven misbruikten.’

Volgens Moen zijn we geneigd om met een moderne bril naar seksuele agressie te kijken, en dit vooral te koppelen aan mannen. Maar in de Vikingtijd golden er andere normen – mannen en vrouwen keken hetzelfde naar seks. Volgens haar is het dus goed mogelijk dat ook vrouwen hun slaven misbruikten en seksueel agressief waren.

Begraven met het stamhoofd

Een tikje luguber was het gebruik dat stamhoofden mochten kiezen om begraven te worden met hun vrouw én hun slaaf. Het feit dat de slaaf in dezelfde zin als de vrouw genoemd wordt, doet Moen vermoeden dat er een romantische of in ieder geval seksuele interesse naar de slaaf uitging. Of zij levend begraven werden of eerst werden omgebracht, is niet helemaal duidelijk, maar Moen vermoedt dat laatste.

Leestip: Hoe Willibrord het christendom naar Nederland bracht

‘Ibn Fadlan schrijft over een stamhoofd dat overlijdt, waarna al zijn slaven verzameld worden en de vraag krijgen wie zich wil opofferen. Een van zijn vrouwelijke slaven biedt zich aan als vrijwilliger, en dan volgt er een heel ritueel. Dagenlang is ze aan het drinken en zingen, ze krijgt cadeautjes, en aan het eind wordt ze verkracht en vermoord en bij het stamhoofd geplaatst.’

Al met al was seksualiteit voor de Vikingen niet iets heiligs of puurs, laat staan iets waar je mee moest wachten tot je getrouwd was. Zulke overtuigingen ontstonden later pas, toen het christendom zijn intrede deed. ‘Seks was er gewoon, en daar hoefde je je niet voor te schamen.’

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!