In de zomer van 1944 is het optimisme in Nederland over de naderende bevrijding groot. De geallieerden zijn in Frankrijk door de Duitse linies gebroken en stomen nu op richting het noorden. De geallieerden hebben een aanvalsoffensief bedacht om Nederland te verlossen van de Duitse bezetter: Operatie Market Garden. Deze gewaagde missie moet leiden tot de bevrijding van Nederland, nog voor de kerstdagen van 1944. Maar het plan loopt uit op een van de grootste nederlagen van de geallieerden in Nederland.
De geallieerden weten in de zomer van 1944 Parijs te bevrijden en trekken vervolgens op richting de Duitse grens. Grofweg ter hoogte van de Rijn stuiten ze op de Siegfriedlinie: de sterkste verdedigingslinie van het Derde Rijk. Deze linie van bunkers, loopgraven en mijnen strekt zich uit van Nijmegen tot aan Zwitserland.
De Britse generaal Bernard Montgomery komt met een plan: wat als ze óm de linie heen trekken, rechtstreeks naar het industriële hart van Duitsland? De Duitsers gebruikten immers dezelfde strategie in 1940, toen ze dwars door de Ardennen om de Franse Maginotlinie heen trokken.
Direct doorstomen naar Duitsland
Montgomery wil via Noord-Brabant doorstomen naar Nijmegen en Arnhem, om daar de grens over te steken en het Duitse Ruhrgebied te bezetten. Vanaf daar ligt de weg naar Berlijn open. De Tweede Wereldoorlog moet voor de kerst van 1944 tot een einde worden gebracht, zo is de gedachte.
Het is een ambitieus plan, waarbij land- en luchtstrijdkrachten nauw moeten samenwerken om de bruggen over de grote rivieren onbeschadigd in te nemen en een corridor naar Duitsland te bezetten.
Leestip: Hoe nepvliegvelden de vijand misleidden in de Tweede Wereldoorlog
Operatie Market Garden begon op 17 september en bestond uit twee onderdelen: de Britse 1e Luchtlandingsdivisie zou, ondersteund door een Poolse parachutisten, de Rijnbrug bij Arnhem innemen. De Amerikaanse 82e Luchtlandingsdivisie moest de bruggen bij Grave, Groesbeek en Nijmegen innemen, waar hun collega’s van de 101e Luchtlandingsdivisie de bruggen bij Son, Veghel en Eindhoven zouden veroveren (Operatie Garden).
Het Britse 30e Legerkorps zou tegelijkertijd vanuit België richting Arnhem optrekken en de zuidelijke Nederlanden bevrijden (Operatie Market). Het is essentieel dat alle bruggen worden ingenomen, anders kan het 30e Legerkorps Arnhem niet bereiken.
Een plan in uitvoering
Operatie Market Garden begint voorspoedig. Terwijl het 30e Legerkorps aan de Belgische grens staat te wachten – 50.000 militairen en 22.000 voertuigen, vliegen er zo’n 3000 vliegtuigen richting Noord-Brabant en Gelderland. In Brabant weten de Amerikanen de Duitsers te verrassen en de bruggen bij Grave, Veghel, Sint-Oedenrode en Heumen in te nemen. De brug bij Son wordt echter door terugtrekkende Duitsers opgeblazen.
Leestip: Wat gebeurde er op Dolle Dinsdag?
In Nijmegen loopt het minder soepel. De commandant van de 82e Luchtlandingsdivisie krijgt de opdracht om te wachten, omdat zijn superieuren een hinderlaag vrezen. Deze blijft uit, maar zodoende wordt er pas in de avond een poging gedaan om de brug te veroveren. Deze poging faalt, en het zou pas later in de week lukken om de brug te veroveren.
Aan de overkant van de Waal, tijdens de Slag om Arnhem, wordt meer terrein gewonnen. Daar weet een bataljon onder leiding van luitenant-kolonel John Frost de Rijnbrug te bezetten. Frost en zijn mannen moeten de brug tot 21 september zouden verdedigen, waarna ze ontzet worden door het 30e Legerkorps. Althans, dat is het plan.
Op 17 september om 14.35 uur rollen de eerste tanks van het 30e Legerkorps Nederland binnen. Onder begeleiding van artilleriegeschut en jachtbommenwerpers stoomt de divisie op naar Eindhoven. Maar net over de grens werd de colonne van beide kanten door Duitse troepen onder vuur genomen. Zodoende raakt de divisie flink achter op schema, en wordt Eindhoven niet zoals gepland op 17 september al bevrijd.
De Duitsers vallen aan
De Duitse troepen zijn oorspronkelijk verrast door Operatie Market Garden, maar kunnen al snel een stevige verdediging aanleggen. Alle beschikbare troepen – werkloze matrozen, koks, gewonde en gevluchte soldaten, NSB’ers en SS’ers – worden in de geïmproviseerde nieuwe linies betrokken, en vanuit Duitsland en de rest van Nederland worden versterkingen aangevoerd. Soms met de trein, soms zelfs per fiets. Zo worden er ongeveer 100.000 tot 150.000 troepen verzameld om Market Garden te verijdelen.
Leestip: Hoe crystal meth de Duitse oorlogsmachine op volle toeren bracht
De Duitse generaal Kurt Student laat zijn troepen vanuit het oosten en westen tegenaanvallen op de geallieerde route uitvoeren, met de bedoeling om de Amerikanen en Britten terug over de Belgische grens te drijven. Zo wordt er heftig gevochten om plaatsen als Sint-Oedenrode, Uden en Overloon. Hoewel het de Duitsers in Noord-Brabant niet lukt om de geallieerden definitief terug te drijven, vertragen ze de geallieerde opmars sterk.
Optrekken over Hells Highway
Ondertussen rolt het 30e Legerkorps vanuit Eindhoven richting het noorden. Via de ingenomen bruggen wil men over de snelweg 69 (tegenwoordig de A50) via Heeswijk, Veghel en Uden naar Nijmegen doorstoten. De hele divisie moet over deze weg optrekken. Dat wordt een fiasco: snelweg 69 is niet meer dan een verhoogde tweebaansweg, die tussen drassige weilanden en bospercelen door loopt.
Leestip: Hoe de Monuments Men duizenden kunstschatten redden tijdens de Tweede Wereldoorlog
De Duitsers zien de geallieerden van ruime afstand aankomen, en bestoken de weg met artillerie. Er vallen veel slachtoffers, waardoor de weg de bijnaam Hells Highway krijgt. Door de zachte, natte grond kunnen de zware voertuigen ook niet via de bermen om hun gesneuvelde collega’s heen rijden, waardoor er grote opstoppingen ontstaan. De Duitsers breken enkele keren door de corridor, en remmen zo de geallieerde opmars verder af.
Operatie Market Garden mislukt
Hoewel het de geallieerden lukt om de meeste bruggen in Noord-Brabant in te nemen, loopt Market Garden uiteindelijk toch uit op een nederlaag. De geallieerden lopen door hevige gevechten en reparatiewerkzaamheden grote vertragingen op. Het lukt het 30e Legerkorps niet om op tijd Arnhem te bereiken, en luitenant-kolonel Frost en zijn mannen moeten zich overgeven.
Na de nederlaag in de Slag om Arnhem trekken geallieerden de stekker uit Operatie Market Garden. Het geallieerde offensief strandt aan de Rijn, waardoor de rest van Nederland pas na de Hongerwinter van 1945 kan worden bevrijd.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
