Toen Sir Ernest Shackleton in 1914 naar Antarctica vertrok, gold zijn schip Endurance als een van de sterkste poolschepen van zijn tijd. Toch liep de expeditie anders: minder dan een jaar later werd het vaartuig verwoest door het zee-ijs. Ruim een eeuw later onthult nieuw onderzoek dat het schip minder robuust was dan gedacht, en dat Shackleton dat wist.
De tocht van Shackleton
De Britse ontdekkingsreiziger Sir Ernest Shackleton stond bekend als een moedige en vastberaden expeditieleider. In 1914 vertrok hij met zijn schip Endurance en 27 bemanningsleden met één groot doel vanuit het Engelse Plymouth: het Antarctisch continent oversteken.
Al snel liep de expeditie echter vast in het pakijs van de Weddellzee. Alle pogingen om het schip los te krijgen mislukten, en de bemanning zat maandenlang gevangen in het ijs van Antarctica, dat steeds dichter vroor.
Leestip: De enerverende eerste expeditie naar de Noordpool per luchtballon
In november 1915 bezweek de Endurance onder de druk van het ijs en zonk naar de bodem van de Weddellzee. Toen het ijs maanden later eindelijk weer bevaarbaar werd, vertrok Shackleton met een deel van de bemanning in een reddingsboot om hulp te zoeken. Na een uitputtende roeitocht van twee weken vond hij een reddingsstation en wist zijn hele bemanning in veiligheid te brengen.
Het verhaal van de Endurance blijft wetenschappers en avonturiers tot op de dag van vandaag fascineren. Nog altijd wordt er onderzoek gedaan naar het verhaal achter Shackleton en zijn expeditie. Recent onderzoek heeft een bijzonder nieuw hoofdstuk aan dit verhaal toegevoegd, en onthult dat de Endurance niet zo onverwoestbaar was als aanvankelijk werd gedacht.
Zwakke plekken
Onderzoekers van de Aalto-universiteit in Finland analyseerden zowel de constructie van de Endurance als brieven en dagboeken van Shackleton en zijn bemanning, en publiceerden hun resultaten in het vakblad Polar Record. Hun conclusie is opvallend: het schip, dat geprezen werd als een sterk poolschip, vertoonde juist meerdere bouwkundige zwaktes, waardoor het kon bezwijken onder de druk van het pakijs in de Weddellzee.
‘Zelfs eenvoudige constructie-analyses laten zien dat de Endurance niet was gebouwd om de druk van het ijs te doorstaan,’ zegt Jukka Tuhkuri, ijs-onderzoeker en hoogleraar aan de Aalto-universiteit (Finland).
De dekbalken en spanten bleken zwakker dan die van vergelijkbare poolschepen, de machinekamer was te lang en verzwakte de romp, en er ontbraken diagonale verstevigingen die andere schepen juist hielpen om het ijs te weerstaan. Het idee dat de Endurance de ‘sterkste poolboot van haar tijd’ was, blijkt dus grotendeels een mythe.
Leestip: Hoe Explorer Esther Horvath de polen in beeld brengt – en vrouwen zichtbaar maakt
Tuhkuri maakte in 2022 deel uit van de Endurance22-expeditie, die het wrak van het schip terugvond op de bodem van de Weddellzee. Dat moment wekte bij hem de wens op om het wetenschappelijke verhaal achter de legende bloot te leggen. ‘Ik was verbaasd dat niemand eerder een grondige constructie-analyse had gedaan,’ zegt hij. ‘De Endurance had duidelijk zwakke punten die al vóór vertrek bekend konden zijn.’
Shackleton wist ervan
Uit Shackletons eigen correspondentie blijkt dat hij zich zorgen maakte over de bouw van het schip. In een brief aan zijn vrouw schreef hij zelfs dat hij zijn vorige schip liever had meegenomen.
Opmerkelijk genoeg adviseerde Shackleton om in een ander poolschip diagonale verstevigingsbalken te laten plaatsen, toen hij een Noorse scheepswerf bezocht. Dat schip kwam later maandenlang vast te zitten in samendrukkend ijs, maar wist de expeditie te overleven, precies dankzij die aanpassingen die bij de Endurance ontbraken.
Leestip: Willem Barentsz strandde op Nova Zembla. Hoe verliepen zijn expedities naar het noorden?
‘Shackleton kende de gevaren van bewegend ijs en wist hoe schepen daarvoor moesten worden versterkt,’ zegt Tuhkuri. ‘Waarom hij tóch koos voor een minder robuust ontwerp, blijft een raadsel.’
Een completer verhaal
De onderzoekers benadrukken dat hun bevindingen niets afdoen aan de moed van Shackleton en zijn bemanning, die ondanks alles wisten te overleven. Maar de studie werpt wel nieuw licht op het verhaal van de Endurance, en op de keuzes die tot haar ondergang leidden.
‘We kunnen speculeren over financiële druk of tijdgebrek,’ zegt Tuhkuri. ‘Maar de waarheid is dat we waarschijnlijk nooit precies zullen weten waarom Shackleton deed wat hij deed. Wat we wél hebben, is concrete informatie die het verhaal achter de legende completer maakt.’
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
