Moederdag lijkt heel onschuldig. Mama trakteren op een brunch. Bloemen kopen. Een gezellige dag.
De moderne feestdag die aanstaande zondag bijna overal ter wereld wordt gevierd, heeft echter een verleden vol controverse, conflicten en doorgeslagen consumentisme. Hier volgen enkele feiten die vreemd maar waar zijn:
1. Moederdag begon als anti-oorlogsbeweging.
Anna Jarvis wordt meestal genoemd als oprichter van Moederdag in de Verenigde Staten.
In 1914 wees president Woodrow Wilson de tweede zondag van mei voor deze dag aan. Sindsdien hebben aspecten van deze feestdag zich over de wereld verspreid en soms met lokale tradities vermengd. Jarvis heeft veel moeite gedaan om haar rol als ‘moeder van Moederdag’ te verwerven en behouden en de dag echt te laten draaien om kinderen die hun moeder in het zonnetje zetten.
Het idee is oorspronkelijk afkomstig van anderen, die er een andere agenda op na hielden.
Julia Ward Howe, schrijfster van het strijdlied ‘The Battle Hymn of the Republic’, riep in 1872 op tot een dag waarop vrede en moederschap worden gevierd. Voor Howe en andere anti-oorlogsactivisten, onder wie de moeder van Anna Jarvis, was Moederdag een manier om wereldwijde eenheid te bevorderen na de verschrikkingen van de Amerikaanse Burgeroorlog en de Frans-Duitse Oorlog in Europa.
“Howe riep vrouwen op om één keer per jaar in salons, kerken en gemeenschapsruimten bijeen te komen om naar preken te luisteren, essays voor te lezen, hymnen te zingen of te bidden om vrede te bevorderen,” vertelt Katharine Antolini, historicus aan West Virginia Wesleyan College.
In verschillende Amerikaanse steden, waaronder Boston, New York, Philadelphia en Chicago, werd Moederdag volgens Antolini tot circa 1913 elk jaar op 2 juni gevierd.
Deze vroege moederdagbewegingen waren alleen populair onder vredesactivisten en verdwenen toen andere pleitbezorgers op de voorgrond traden.
2. Een voormalig footballcoach bepleitte een vroege versie van Moederdag en werd ervan beschuldigd de feestdag te ‘kidnappen’.
Frank Hering, voormalig footballcoach en faculteitsmedewerker aan de Universiteit van Notre Dam, kwam ook al vóór Anna Jarvis met het idee voor Moederdag. In 1904 hield Hering voor de Fraternal Order of Eagles in Indianapolis een pleidooi om “van één dag in het jaar een nationale gedenkdag te maken ter gedachtenis aan moeders en het moederschap.”
Hering stelde geen specifieke dag of maand voor Moederdag voor, maar liet wel weten de voorkeur te geven aan een zondag. Plaatselijke ‘nesten’ van de Fraternal Order of Eagles namen de uitdaging van Hering aan. De organisatie noemt Hering en de Eagles vandaag de dag nog steeds de ‘echte oprichters van Moederdag’.
Anna Jarvis vond de gedachte van Hering als ‘vader’ van Moederdag maar niets. Ze schoot hem af in een ongedateerde verklaring uit de jaren twintig van de vorige eeuw met de titel ‘De kidnapping van Moederdag: Wordt u medeplichtig?’
“Doe mij recht aan door niet langer de zelfzuchtige belangen te behartigen van deze pretendent,” schreef Jarvis, “die wanhopig probeert de rechtmatige titel van grondlegger van Moederdag van mij af te nemen. De oprichting van deze dag heeft mij onbeschrijfelijk veel werk, tijd en geld gekost.”
Volgens Antolini speelde het ego van de kinderloze Jarvis deels een rol: “Ze ondertekende alles met Anna Jarvis, oprichter van Moederdag. Dat was wie ze was.”
3. FDR ontwierp een postzegel voor Moederdag. Dat probeerde hij althans.
Woodrow Wilson was niet de enige president die zijn stempel op Moederdag heeft gedrukt. Franklin Delano Roosevelt ontwierp in 1934 persoonlijk een postzegel om de dag te herdenken.
De president koos voor een postzegel die in eerste instantie was bedoeld als eerbetoon aan de negentiende eeuwse schilder James Abbott McNeill Whistler. Op de postzegel was het befaamde portret van Whistler's moeder, Anna McNeill Whistler, afgebeeld. Rond de iconische afbeelding schreef FDR de tekst: ‘TER NAGEDACHTENIS AAN EN TER ERE VAN DE MOEDERS VAN AMERIKA.’
Anna Jarvis keurde het ontwerp af en stond niet toe dat het woord ‘Moederdag’ op de postzegel werd gebruikt. Dat gebeurde vervolgens ook niet. “Ze vond de postzegel gewoon lelijk,” aldus Antolini.
4. De oprichter van Moederdag haatte iedereen die de feestdag gebruikte voor fondsenwerving.
Al vanaf het begin grepen sommige groepen Moederdag aan om fondsen te werven voor verschillende goede doelen, waaronder moeders in nood. Anna Jarvis vond dat verschrikkelijk.
“Ze noemde deze liefdadigheidsorganisaties christelijke piraten,” zegt Antolini. “Wij zouden het tegenwoordig prachtig vinden als op die dag geld werd opgehaald voor arme moeders, gezinnen van veteranen uit de Eerste Wereldoorlog of een andere groep die daar belang bij had. Zij nam het hen echter heel erg kwalijk.”
De reden daarvan was volgens Antolini dat er toen nog geen organisaties waren die liefdadigheidsinstellingen controleerden. Jarvis vertrouwde er gewoonweg niet op dat het geld terechtkwam bij de mensen die het nodig hadden. “Het stond haar tegen dat profiteurs de dag zouden misbruiken om zelf geld te verdienen,” vertelt Antolini.
5. De moeder van Moederdag verloor alles in haar gevecht om de feestdag te beschermen.
Het duurde niet lang voordat de Moederdag van Anna Jarvis commercieel werd. Jarvis vocht ertegen.
“Het staat ons tegen dat Moederdag net als Kerstmis en andere bijzondere dagen een belastende en verkwistende dag met dure cadeaus wordt,” schreef ze in de jaren twintig. “Als het Amerikaanse volk Moederdag niet beschermt tegen de vele geldwolven die de dag zouden overnemen met hun intriges, dan houdt Moederdag op te bestaan en we weten hoe dat afloopt.”
Hoewel haar status van kleine beroemdheid haar veel kansen bood, heeft Jarvis nooit van de dag geprofiteerd. Ze ging zelfs failliet doordat ze haar geld gebruikte om de commercialisering tegen te gaan.
Toen ze op 84-jarige leeftijd berooid overleed, verkeerde ze in slechte gezondheid en was ze emotioneel labiel. De laatste vier jaar van haar leven bracht ze door in het Marshall Square Sanitarium.
6. In rechtbanken vonden ‘voogdijgevechten’ plaats over Moederdag
Anna Jarvis beschouwde Moederdag als haar intellectuele en juridische eigendom en was niet bang om advocaten in te schakelen.
Ze plaatste een waarschuwing bij sommige publicaties van de International Association Press over Moederdag: “Alle liefdadigheidsorganisaties, instellingen, ziekenhuizen, organisaties of bedrijven die de namen, het werk, het symbool of de viering van Moederdag gebruiken om geld op te halen, voor verkoopdoeleinden of deze afdrukken moeten door de betreffende instanties als bedriegers worden beschouwd en bij deze vereniging worden gemeld.”
Volgens Antolini is uit de verspreide gerechtelijke documenten lastig op te maken hoe procesziek Jarvis was, maar in een artikel uit 1944 in Newsweek wordt vermeld dat ze ooit maar liefst 33 rechtszaken over Moederdag tegelijk had lopen.
7. Bloemen zijn een oorspronkelijke traditie die (in zekere zin) voortduurt.
De witte anjer, de favoriete bloem van de moeder van Anna Jarvis, was de oorspronkelijke bloem van Moederdag.
“Wanneer de anjer sterft, verliest de bloem niet haar blaadjes, maar krullen deze op naar het hart van de bloem. Moeders houden hun kinderen ook aan het hart en hun moederliefde sterft nooit,” legt Jarvis uit in een interview uit 1927.
De populairste bloem van dit moment is de ‘favoriete bloem van moeder’.
Eervolle vermelding: Moederdag 2017 is een melkkoe van 23 miljard dollar
Dit is geen historisch, maar een modern feit. Bezwaren tegen fondsenwerving voor liefdadigheid en ongebreidelde commercialisering hebben nergens toe geleid. Dit jaar wordt er volgens de jaarlijkse Mother's Day Spending Survey van de National Retail Federation maar liefst 23 miljard dollar uitgegeven aan Moederdag.
Amerikanen geven dit jaar gemiddeld 186,39 dollar uit aan mama. Volgens de enquête is 77% van plan een kaartje te sturen. Hallmark meldt dat Moederdag na Kerstmis en Valentijnsdag de op twee na populairste feestdag is waarvoor een kaartje wordt verstuurd.
Ongeveer 69% van de Amerikanen geeft bloemen aan mama, 36% is van plan een sieraad te kopen.
De National Restaurant Association meldt ondertussen dat Moederdag de populairste feestdag van het jaar is om uit eten te gaan. Volgens onderzoek van de NRA gaat dan bijna de helft van alle Amerikanen naar een restaurant.
