We schrijven begin 1900. Margaretha Geertruida Zelle, in 1876 geboren in Leeuwarden, is net gescheiden en ondergaat een ware transformatie: ze ontpopt zich als exotische danseres die zichzelf Mata Hari noemt.

In 1905 breekt Mata Hari (Maleis voor ‘oog van de dag’, oftewel dageraad) door met een optreden in het Musée Guimet voor oosterse kunst in Parijs. Zeshonderd mensen uit de Parijse elite zijn erbij. Mata Hari brengt volledig nieuwe dansen ten tonele, is gekleed in doorzichtige gewaden, en draagt een met juwelen bezette beha en een spectaculaire hoofdtooi.

Van danseres tot spionne

Mata Hari reist veel, en dat trekt de aandacht van de spionagewereld. In de herfst van 1915 is de exotische danseres in Den Haag, waar ze bezoek krijgt van Karl Kroemer, de Duits honorair consul in Amsterdam. Hij biedt haar twintigduizend frank (nu zo’n vijftigduizend euro) om te spioneren voor Duitsland.

Ze accepteert het geld, dat ze beschouwt als compensatie voor het bont, de juwelen en het geld dat de Duitsers aan het begin van de Eerste Wereldoorlog in beslag hebben genomen. Maar de baan accepteert ze niet.

Als ze in december van dat jaar per boot van Nederland naar Frankrijk reist, wordt ze net als de andere passagiers in de Britse haven Folkestone ondervraagd door een inlichtingenofficier. Ze valt op vanwege haar taalgevoel en haar intrigerende voorkomen. In opdracht van Georges Ladoux, hoofd van het net opgerichte Deuxième Bureau (voor contraspionage) van het ministerie van Oorlog, volgen agenten haar op weg naar restaurants, parken, theesalons en nachtclubs.

Ze openen haar brievenpost en noteren met wie ze afspreekt. Maar de Fransen slagen er niet in te bewijzen dat Mata Hari belangrijke informatie verzamelt of informatie doorspeelt aan Duitse agenten.

Verliefd op Russische kapitein

Mata Hari heeft op dat moment geen idee wat haar te wachten staat. Ze wordt verliefd op een jonge Russische reservekapitein, Vadime Massloff, die voor de Fransen vecht. Om dicht bij haar geliefde te kunnen zijn, sluit ze een deal met het Deuxième Bureau: ze kan haar geliefde bezoeken zolang ze voor Frankrijk spioneert. Mata Hari stemt in en ontvangt een miljoen frank.

Georges Ladoux geeft Mata Hari de opdracht om via Spanje naar Den Haag te reizen en daar op verdere instructies te wachten. Dat doet ze. Mata Hari vertrekt naar Spanje, vanwaar ze aan boord stapt van de SS Hollandia richting Nederland. Onderweg worden verschillende passagiers aangehouden. Ook Mata Hari wordt opnieuw ondervraagd tijdens de reis, die haar laatste zou blijken.

Ter dood veroordeeld

In 1917 wordt Mata Hari in Parijs gearresteerd door de Fransen en op acht aanklachten schuldig bevonden, waaronder spionage, ondanks een gebrek aan bewijs. Het vonnis? Executie door een vuurpeloton. Pogingen de straf om te zetten in een gevangenisstraf lopen spaak, evenals een beroep op presidentiële gratie. Het doodvonnis wordt in het diepste geheim voltrokken op de ochtend van 15 oktober 1917.

Zelfs van haar laatste minuten maakt Mata Hari een briljante voorstelling, misschien wel haar mooiste. Ze beweegt sierlijk terwijl ze weigert zich te laten vastbinden. Dat valt ook de sergeant op die het vuurpeloton leidt: ‘Mijn God! Deze vrouw weet hoe ze moet sterven.’

Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.