De gevlekte bosuil was lange tijd een van de belangrijkste soorten in de Amerikaanse Pacific Northwest. Dit nachtdier met zijn bruine verenkleed met witte stippen, grote bruine ogen en spanwijdte van ruim een meter is volledig afhankelijk van oerbossen. Vliegend tussen oude douglassparren en ponderosadennen gaan de vogels op jacht naar salamanders en kleine knaagdieren. Onderzoekers en dierenbeschermers besteden al tientallen jaren lang veel tijd, moeite en geld aan pogingen om de soort te beschermen.

Maar het aantal uilen is nog nooit zo laag geweest. Sinds 1995 is de populatie met circa 50 tot 75 procent afgenomen, volgens een onderzoek waarover een publicatie verscheen in het vakblad Biological Conservation.

“We dachten al wel dat het niet best was, maar dat het zo slecht was, dat hadden we toch niet verwacht,” vertelt hoofdonderzoeker Alan Franklin, die als bioloog werkzaam is bij het National Wildlife Research Center van het Amerikaanse ministerie van landbouw. Er zijn nog nooit zo weinig uilen geteld sinds het aantal wordt bijgehouden, vertelt hij.

De onderzoekers stellen dat er drastische maatregelen nodig zijn om de uil te redden. De vogels komen alleen voor in oerbossen. Deze zijn in de afgelopen dertig jaar met 70 procent afgenomen door bosbouw en bebouwing. De oude bossen die er nu nog zijn moeten volgens de auteurs worden beschermd willen de uilen nog een kans maken.

Maar de grootste bedreiging voor de vogels is de gestreepte uil, een invasieve soort waar ze door worden verdrongen. Het onderzoek waarschuwt dat de aantallen van deze indringers serieus moeten worden ingeperkt in het leefgebied van de gevlekte bosuil. Als dat niet gebeurt, is de gevlekte bosuil over vijftig jaar waarschijnlijk verdwenen uit zijn oorspronkelijke leefgebied, aldus de onderzoekers.

Lees ook: De grootste uil ter wereld wordt bedreigd - maar het is niet te laat om de soort te redden

Dit is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan en in het onderzoek worden netelige kwesties aan de orde gesteld over de beste manier om de bedreigde soort te beschermen.

Volgens Franklin is de toekomst van de uilensoort “onzeker maar zorgelijk.”

Voor deze meest recente versie van het onderzoek (dat elke vijf jaar wordt gehouden) werd een gebied van in totaal ruim twee miljoen hectare bekeken, in het leefgebied van de uilen in Noord-Californië en de staten Oregon en Washington. De keuze viel op deze gebieden om een volledig beeld te verkrijgen van de omstandigheden van de bossen en het land in het leefgebied van de uilensoort.

In 1985, toen de telling van de populatie begon, vermoedden wetenschappers dat het verlies van hun leefgebied de grootste bedreiging zou vormen voor de vogels. De soort werd op de Amerikaanse lijst van bedreigde diersoorten gezet en er werd een plan aangenomen om bosbouw en natuurbehoud met elkaar in evenwicht te brengen op terreinen van de federale overheid. En toen kwam, behoorlijk onverwachts, een andere vijand vanuit het oosten binnenvliegen.

Gestreepte uilen, die inmiddels veel voorkomen in de Pacific Northwest, zijn groter, hebben een ruimer dieet en een agressiever karakter. Ze verdringen de gevlekte bosuil wat betreft voedsel en nestlocaties. Inmiddels zijn gestreepte uilen de grootste bedreiging voor de inheemse uilensoort.

Om de invasieve soort in te perken is de Amerikaanse Fish and Wildlife Service (FWS) in 2013 begonnen om de gestreepte uilen af te schieten. Tot nog toe zijn de pilotprojecten redelijk succesvol geweest. Deze “beheersing door afschot” vindt inmiddels plaats op ruim 230.000 hectare grond en de periode is verlengd tot aankomende augustus. Daarna stelt de FWS samen met andere instanties aan de hand van de verzamelde informatie en ander relevante onderzoeksgegevens een meer algemeen beheersplan op voor de gestreepte uil en besluit welke vervolgstappen moeten worden genomen, aldus Jodie Delavan, een woordvoerder van FWS.

“De FWS denkt dat het mogelijk is om een beheersplan voor gestreepte uilen op te zetten dat zowel succesvol als kosteneffectief is,” stelt Delavan.

Tot nog toe heeft het afschieten van ruim 3.100 gestreepte uilen naar schatting 8,5 miljoen dollar (ruim 7 miljoen euro) gekost.

Het is echter niet duidelijk of het succes van de pilotprojecten ook haalbaar is op een grotere schaal. En volgens Franklin is het ook onbekend met welk percentage de gestreepte uilen moeten afnemen om te zorgen voor een wezenlijk verschil.

“Zelfs als we al het benodigde geld hadden is het de vraag of we de invasieve soort zover kunnen terugdringen dat de inheemse soort zich kan herstellen,” aldus jurist Susan Jane Brown, van het Western Environmental Law Center die zich al ruim dertig jaar inzet voor de bescherming van de gevlekte bosuil.

Bosbouw en branden

Intussen blijft ontbossing ook een bedreiging vormen voor de vogels. De regering Trump maakte in zijn nadagen een plan bekend om ruim 1,3 miljoen hectare officieel bedreigd natuurgebied (dat volgens deskundigen cruciaal is voor het overleven van de soort) open te stellen voor bosbouw. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft onder president Biden de implementatie van dit plan echter stilgelegd en verricht er inmiddels onderzoek naar.

Dergelijke besluiten leveren bijna altijd juridische procedures op. Natuurbeschermingsorganisatie hebben rechtszaken aangespannen om de 1,3 miljoen hectare te beschermen, terwijl de houtindustrie voor de rechter heeft geëist dat het uitstel van het plan van Trump van tafel gaat. Maar terwijl de juridische strijd in de rechtbanken wordt uitgevochten, gaat de bosbouw door.

Lees ook: Waarom deze uil zelf een eendje uitbroedde

En het is mogelijk ook niet genoeg om het leefgebied van de uilen tegen kap te beschermen. Het onderzoek wijst ook uit dat er een grote kans bestaat dat lokale groepen van gevlekte bosuilen verdwijnen door de toenemende bosbranden, die grotendeels te wijten zijn aan de klimaatverandering. Volgens het onderzoek werd bijna 900.000 hectare van het leefgebied van de uilen (een gebied ongeveer ter grootte van de provincies Gelderland en Overijssel) afgelopen jaar door bosbranden verwoest. Een flink deel daarvan (ongeveer 150.000 hectare of anderhalf keer de Veluwe) was belangrijk leef- en nestelgebied.

Hoewel kleine branden kunnen zorgen voor lege plekken waar nieuw leefgebied kan ontstaan, zijn grote branden schadelijk voor de dieren. “Grote, zware vuren vormen de grootste bedreiging; daar blijft vaak niks anders over dan verbrande takken,” aldus Franklin.

Bij elkaar genomen maken de effecten van de bosbouw, de invasieve gestreepte uil en de bosbranden de omstandigheden voor de uilen zeer zwaar.

Wat moet er gebeuren?

Het stellen van prioriteiten is een constante uitdaging. “Er is nooit voldoende geld voor soortbehoud,” zegt deskundige Gwen Iacona van de Arizona State University.

Ruim acht miljoen dollar voor een acht jaar durend pilotproject lijkt een hoop geld om uit te geven aan één soort, waarvan de aantallen ook nog eens blijven teruglopen, ondanks de tientallen jaren durende projecten voor soortbehoud. Sommigen vragen zich dan ook af of dit een verstandige besteding van geld is.

Volgens Brown is het dat wel “om ethische en morele redenen... Maar ik kan me voorstellen dat anderen daar anders over denken. Het hangt ervan af of je een prijskaartje kunt - of wilt - hangen aan de natuur en het behoud van biodiversiteit.”

Ter vergelijking: de kosten van het weer laten toenemen van het aantal Californische condors van de 22 die er nog in het wild leefden in de jaren tachtig tot de ruim 300 die er nu zijn, bedroegen naar schatting ruim 35 miljoen dollar. En het kostte tussen de 10 en 20 miljoen dollar om de grijze wolf weer te herintroduceren in Idaho en Yellowstone National Park.

Brown wijst er echter op dat de houtindustrie miljarden dollars heeft verdiend met het kappen van de eeuwenoude bomen waar de uilen in leefden. “Is die ruil een paar miljoen dollar of misschien zelfs miljoenen dollars waard voor het behoud en herstel van een bedreigde soort?”

Experts stellen dat het in het geval van de gevlekte bosuil niet alleen om die ene vogel gaat. “Je stelt geen beheerplannen op voor slechts één soort, maar voor honderden soorten die allemaal afhankelijk zijn van het oerbos,” stelt jurist Kimberly Baker van het Environmental Protection Information Center.

Met andere woorden: met het geld dat wordt uitgegeven om de uil te beschermen, worden ook andere dieren en planten beschermd, zegt Iacona.

En daarnaast is niet alleen de inheemse uilensoort gebaat bij reductie van de populatie gestreepte uilen. Zo eten de invasieve roofvogels bedreigde salamanders, naast spitsmuizen, woelmuizen en vliegende eekhoorns, die favoriet zijn bij de gevlekte bosuilen. “Kijk ook naar de overige effecten die ze hebben op de omgeving,” aldus Franklin.

Als de bescherming zich alleen richt op pogingen “om de gestreepte uil uit te moorden, is het gewoon geen haalbare kaart,” stelt hoogleraar Matthew Betts van de Oregon State University.

Wanneer in plaats daarvan echter wordt gekeken naar het grotere plaatje van het behoud van de oerbossen, en het belang daarvan voor de gevlekte bosuil, maar ook voor de salamanders, woelmuizen en bijzondere (korst)mossen die er leven “dan is dat van onschatbare waarde,” aldus Betts.

Brown vreest dat, welk argument er ook wordt gebruikt om de soort te beschermen (juridisch, moreel of ecologisch) “het er meestal toch op neerkomt dat er wordt gezegd: we kunnen het niet betalen, of we willen het niet betalen.”

En intussen is er nog maar weinig tijd. “Het wordt een enorme klus om deze trend nog te keren,” aldus Brown.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com