In de tropen leeft bijna tachtig procent van alle dier- en plantensoorten op aarde. In het eeuwig warme klimaat van de tropen worden al die soorten geconfronteerd met de tweeledige aanslag van enerzijds menselijke activiteiten zoals overbevissing en houtkap, en anderzijds milieurampen als droogten en hittegolven als gevolg van klimaatverandering.
Volgens het tijdschrift Nature is het gevolg daarvan dat de wereldwijde biodiversiteit op aarde op het punt staat in te storten, tenzij landen gauw de handen ineenslaan om de ondergang van grote aantallen soorten te keren, met name in de tropen.
Tropische wouden met een grote rijkdom aan soorten kunnen door veranderingen in neerslagpatronen binnen één decennium veranderen in kaal grasland, aldus hoofdauteur Jos Barlow van de Lancaster University. “Het meest alarmerende is dat we in sommige regio’s tropische ecosystemen kwijtraken,” zei hij.
‘Biodiversiteit’ is een overkoepelende term waarmee de variatie aan soorten wordt beschreven die het natuurlijke evenwicht op aarde in stand houden. De term duidt op de gevarieerdheid aan planten, dieren, insecten en vissen die ecosystemen vormen en ons van voedsel, schoon water, frisse lucht en energie voorzien.
Als we kijken naar de enorme rijkdom van ecosystemen in relatief kleine gebieden, zijn de tropen bijzonder leerzaam. Hoewel de tropen slechts veertig procent van het aardoppervlak beslaan, leeft hier 91 procent van alle landvogels. Koraalriffen die slechts een tiende procent van het oceaanoppervlak in beslag nemen, voorzien tweehonderd miljoen mensen van belangrijke visserijgronden en kustbeschermingen. Het vocht uit tropische wouden en van de savanne zorgt voor de regenval in enkele van de belangrijkste landbouwgebieden ter wereld.
Volgens Barlow is de ondergang van soorten meestal het gevolg van de niet-duurzame exploitatie van natuurlijke hulpbronnen als hout, mineralen en palmolie, en ook als gevolg van de klimaatverandering. “Het lot van de tropen zal grotendeels afhankelijk zijn van wat er elders op de planeet gebeurt.”
Ontwikkelde landen als de VS zijn de grootste consumenten van hulpbronnen uit de tropen. Het zijn ook de voornaamste producenten van CO2, dat de opwarming van de aarde aandrijft.
Hoe kan deze vrije val worden afgeremd? Om het verlies aan soorten in de tropen tot stilstand te brengen is een combinatie van oplossingen nodig, van kleine tot wereldwijde maatregelen – en wel meteen. Door het verbeteren en uitbreiden van beschermde gebieden kunnen habitats zich herstellen en fragiele ecosystemen van de ondergang worden gered. En ook wereldwijde maatregelen als het klimaatakkoord van Parijs en toezeggingen van internationale bedrijven om geen ontbossing meer toe te staan, kunnen op grote schaal van invloed zijn. (Eén ding dat u en ik nu al kunnen doen: minder vlees eten.)
Het Akkoord van Parijs, bedoeld om de CO2-uitstoot terug te dringen, is slechts een eerste stap. De ontwikkelde landen, met inbegrip van China, zullen meer moeten doen om de stijging van de gemiddelde wereldwijde temperatuur tot twee graden Celsius te beperken. Uit ander onderzoek blijkt dat twee graden simpelweg te veel is voor tropische koralen.
Plaatselijke en internationale inspanningen om de biodiversiteit te beschermen zouden gebaseerd moeten zijn op overtuigend wetenschappelijk bewijs en geen negatieve uitwerkingen op plaatselijke gemeenschappen mogen hebben, zegt Christina Hicks, sociaal wetenschapper op het gebied van milieumaatregelen. Natuurbehoud dat door lokale gemeenschappen zelf wordt doorgevoerd, heeft vaak het meeste effect en volgens wetenschappers van de Lancaster University wordt de biodiversiteit in gebieden die door inheemse en plaatselijke bewoners worden beheerd, beter beschermd.
Maar krachtige maatregelen alleen zullen niet genoeg zijn als landen in de tropen hun ontwikkelingsplannen niet aanpassen, zodat ze wildernisgebieden ontzien, zegt Bill Laurence van het Centre for Tropical Environmental and Sustainability Science van de Australische James Cook University. “We zien wat de gevolgen zijn van de aanleg van nieuwe wegen, stuwdammen en andere infrastructuur die tropische natuurgebieden fragmenteren,” aldus Laurence, die niet bij het onderzoek in Naturewas betrokken.
Bijna al deze infrastructurele ontwikkelingen worden aangedreven door buitenlandse investeringen, waaronder het duizend miljard dollar kostende Chinese project voor een ‘Nieuwe Zijderoute’. In plaats van natuurlijke hulpbronnen in wildernisgebieden te exploiteren, waar weinigen van zullen profiteren, zouden dit soort investeringen volgens hem gericht moeten zijn op het verbeteren van de infrastructuur, zoals snelwegen tussen landbouwgebieden en binnen stedelijke gebieden, waar ze meer mensen ten goede komen en duurzamer zouden zijn. Het is dit soort slimme infrastructuur dat ervoor kan zorgen dat boeren hun gewassen sneller en met minder bederf op de markt kunnen aanbieden.
Lees ook: ‘De jungle in: De enorme biodiversiteit van Peru’
Dit verhaal werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
