De ‘Inflation Reduction Act’ is de zeer aanzienlijke investering van de Amerikaanse regering in het tegengaan van de klimaatverandering, waarbij ruim 369 miljard dollar naar projecten gaat die de uitstoot van broeikasgassen verminderen.

Hoewel een groot deel van de onlangs door president Joe Biden ondertekende wet betrekking heeft op financiële prikkels als belastingkortingen voor installaties voor duurzame energie en aanschaf van elektrische voertuigen, werd zonder hier al te veel ruchtbaarheid aan te geven ook voor het eerst een boete voor een broeikasgas in het land geïntroduceerd. Voor het uitstoten van methaan, dat een veel groter opwarmend effect heeft in een veel kortere tijd dan CO2, moet vanaf 2024 een toeslag worden betaald.

Volgens een vorig jaar verschenen VN-rapport is inperking van de hoeveelheid methaan die in de atmosfeer beland een van de simpelste en effectiefste manieren om klimaatverandering tegen te gaan. 

Volgens milieuorganisaties is de toeslag een stap in de goede richting, maar is de strijd tegen het vrijkomen van het gas nog maar net begonnen. Van groot belang is dat het Amerikaanse agentschap voor milieubescherming EPA (Environmental Protection Agency) begin volgend jaar met nieuwe regelgeving komt, waarin wordt vastgelegd wanneer een olie- of gasinstallatie de uitstoottoeslag voor methaan moet betalen.

‘Ik zie dit als een wezenlijke, grote stap in de goede richting,’ zegt methaandeskundige Dan Grossman van het Environmental Defense Fund. ‘Maar we kunnen altijd nog meer doen. Dit is een heel serieus probleem.’ 

(Lees meer over de manier waarop de nieuwe wet zorgt voor aanzienlijk minder uitstoot.)

Methaan terugdringen is gunstig voor het klimaat

In de Verenigde Staten is CO2 goed voor 79 procent van het uitgestoten broeikasgas en methaan slechts voor 11 procent. Maar wanneer je kijkt naar een periode van twintig jaar, is methaan tachtig keer krachtiger in het opwarmen van de aarde dan CO2, omdat het door zijn chemische samenstelling veel warmte kan vasthouden. Een deel van het methaan in de atmosfeer heeft een natuurlijke oorsprong: het stijgt op uit moerassen en vulkanen. Maar volgens het EPA is niet minder dan 65 procent ervan afkomstig van menselijke activiteiten.

In de afgelopen twee jaar heeft de Amerikaanse evenknie van het KNMI, NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration), een recordhoeveelheid methaanuitstoot in de atmosfeer gemeten. Sinds 2021 is de hoeveelheid van het gas in de dampkring 150 procent hoger dan voor de Industriële Revolutie. 

In de Verenigde Staten zijn er verschillende bedrijfstakken die methaan produceren, maar de grootste vervuilers zijn de olie- en gasindustrie, de landbouw (met name koeien) en afvalhopen, die respectievelijk 32%, 27% en 17% uitstoten. Maar het is altijd al lastig geweest om vast te stellen hoeveel gas precies afkomstig is uit welke bron. Volgens de huidige regelgeving van de EPA moeten olie- en gasbedrijven zelf de cijfers doorgeven. 

‘We hebben tot nog toe gebruikgemaakt van schattingen op basis van technische specificaties en productie, in plaats van directe meetresultaten,’ zegt Grossman.

Uit een in 2020 gepubliceerd onderzoek bleek dat de schattingen van de hoeveelheid methaan die vrijkomt bij het verbranden van fossiele brandstoffen in de VS met maar liefst veertig procent werd onderschat. 

Maar de verbetering van detectiemethoden via monitoring in het veld, controles vanuit de lucht en satellietwaarnemingen heeft het gemakkelijker gemaakt om methaanuitstoot aan te pakken, en Grossman en anderen hopen dat nieuwe federale regelgeving zorgt voor een nieuwe rekenmethode.

‘In anderhalf jaar tijd is de belangstelling voor methaan, waar niemand eerst op lette, fors toegenomen. Er werd nooit aandacht aan besteed en nu geldt er een toeslag voor. Ik sta er versteld van,’ aldus klimaatwetenschapper Drew Shindell van de Duke University, die vorig jaar voorzitter was van het wereldwijde methaanonderzoek van de Verenigde Naties. 

CO2 blijft tussen de driehonderd en duizend jaar aanwezig in de atmosfeer, maar methaan is al na zo'n tien jaar verdwenen. Reductie van de CO2-uitstoot is dus goed voor de lange termijn, maar het inperken van methaan is een snelle oplossing. 

Tijdens een wereldwijde klimaatconferentie afgelopen november spraken honderd landen, waaronder de VS, af om de methaanemissie met dertig procent terug te dringen in 2030 in een poging de opwarming te beperken tot 1,5 graad Celsius. Als de wereld erin zou slagen de uitstoot met 45 procent te verlagen in diezelfde tijd, zou dat een opwarming van 0,3 graden schelen. En aangezien de aarde al 1,2 graden warmer is geworden, maakt zelfs een fractie van een graad als een verschil.

‘Als we methaan aanpakken,’ zegt expert klimaatbeleid Robert Kleinberg van de Columbia University, ‘stijgt de temperatuur langzamer dan anders zou gebeuren.’ 

Wat de nieuwe wet inhoudt

Milieuorganisaties pleiten al lange tijd voor het belasten van broeikasgasemissies. Daarnaast zou de aanpak van methaan olie- en gasbedrijven ook geld kunnen opleveren, aldus Shindell. CO2 komt vrij als restproduct bij het verbranden van fossiele brandstoffen en heeft geen waarde voor bedrijven. Maar methaan is nog steeds bruikbaar wanneer het weglekt uit olie- en gasinstallaties. Als het zou worden opgevangen, zou het kunnen worden gebruikt voor energieproductie. Dat betekent dat bedrijven geld zouden kunnen besparen door lekkages te voorkomen. 

Ter bestrijding van de methaanuitstoot in de VS legt de Amerikaanse belastingdienst IRS vanaf 2024 een boete van 900 dollar per duizend kilo methaan op. Die toeslag wordt in 2026 verhoogd naar 1500 dollar per duizend kilo. Van belang is wel dat alleen de grotere olie- en gasbedrijven de toeslag moeten betalen. Daardoor blijft zo'n zestig procent van de bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de methaanuitstoot buiten schot, schat Kleinberg. 

De methaanboete is een van de weinige bestraffende maatregelen in een wet die verder vooral goed gedrag beloont. Maar er zijn ook allerlei maatregelen die het tegengaan van het gas stimuleren. Die gaan volgens Kleinberg waarschijnlijk meer resultaat opleveren. Zo wordt via de wet anderhalf miljard dollar aan subsidies beschikbaar gesteld om bedrijven die de boete moeten betalen te helpen bij technologische oplossingen om de uitstoot te verminderen.

Wat moet er nog gebeuren?

In een rapport over de methaanmaatregelen van de Congressional Research Service (die onderzoek doet ten behoeve van het Amerikaanse Congres) werd opgemerkt dat de invloed van de methaanboete op het uitstootniveau van verschillende factoren afhangt. Zo spelen onder meer de definitieve regels van de EPA en de prijs van aardgas een rol. 

De EPA maakt begin volgend jaar nieuwe regelgeving bekend op het gebied van methaan. Hierin wordt vastgelegd vanaf welk niveau van methaanuitstoot een bepaalde locatie een boete moeten gaan betalen. 

‘Deze regelgeving moet alles aanpakken,’ aldus Grossman. ‘Er moet fors worden ingezet op serieuze opsporing en reparatie van lekkages. Bovendien moeten de regels ook de verspillende en vervuilende gewoonte van het affakkelen van gas aanpakken.’

En hoewel het goed is om te beginnen bij de producenten van fossiele brandstoffen, doen de regels van de nieuwe wet weinig aan wat volgens de deskundigen ‘de koe in de kamer’ is. 

‘De olie- en gasbedrijven hebben geld genoeg en beschikken over de technische expertise om hun methaanuitstoot te reduceren. Het is logisch dat zij een voortrekkersrol krijgen,’ aldus Kleinberg. Maar, voegt hij daaraan toe, ‘veeteelt en de afvalverwerkende industrie zijn net zo belangrijk.’

Afvalbergen, waarin methaan ontstaat door het afbreken van voedselafval, zijn laaghangend fruit, aldus Kleinberg: er bestaan al verschillende technologische oplossingen die kunnen worden aangepast zodat ze het gas uit afvalbergen afvangen, waarna het als brandstof kan worden gebruikt. 

Maar in de VS levert de veehouderij een bijna even grote methaanuitstoot op als de olie- en gasindustrie. De spijsvertering van een koe verloopt via zogenaamde darmgisting, wat ertoe leidt dat zij methaan opboert. Aangezien in de Verenigde Staten bijna 40 miljoen koeien worden gehouden voor vlees en zuivel, zijn deze oprispingen goed voor bijna een derde van de jaarlijkse methaanuitstoot in het land, volgens de EPA. 

Er wordt inmiddels onderzocht of het mengen van zeewier door het koeienvoer kan leiden tot minder methaan in de boeren van koeien. Maar waarschijnlijk zullen activiteiten waarvoor veranderingen in de landbouwsector nodig zijn niet door het verdeelde Amerikaanse Congres komen. Er zijn politiek gezien maar weinig opties die gewicht in de schaal leggen bij het verminderen van de uitstoot. 

‘Ik denk dat landbouw echt lastig wordt,’ aldus Shindell. ‘Het wordt een enorme klus om wetgeving op het gebied van de landbouw voor elkaar te krijgen.’

Voorlopig blijft de focus liggen op de methaantoeslagen die olie- en gasproducenten moeten betalen en de subsidies die ze krijgen voor verdere beperkingen van de uitstoot. Dat is een enorme stap in de goede richting, en het is een teken aan andere methaan producerende landen dat de VS bereid is het goede voorbeeld te geven.

‘Al met al is het een enorme vooruitgang,’ aldus Grossman.