Bijna veertig jaar lang zat A23a, een ijsberg zo groot als het Spaanse eiland Mallorca, muurvast op de zeebodem voor de kust van Antarctica. In de jaren tachtig kwam hij los en inmiddels beweegt de enorme ijsmassa met een snelheid van een kleine 2,5 kilometer per uur stuurloos over zee. Wetenschappers maken zich zorgen over de impact die A23a kan hebben op kwetsbare ecosystemen die het ijs onderweg aandoet, bijvoorbeeld op Zuid-Georgia.
Waar komt A23a vandaan?
A23a brak in 1986 af van de Filchner-ijsplaat in Antarctica. Dat deed niet direct alarmbellen rinkelen: er breken wel vaker ijsbergen af. Maar A23a bleek uitzonderlijk groot. ‘De ijsplaat is tientallen kilometers lang en honderden meters diep,’ zegt Martin Siegert, poolwetenschapper aan de University of Exeter (VK). ‘Dit is een buitengewoon groot exemplaar.’
Leestip: De buitenaardse schoonheid van de Noord- en Zuidpool in beeld
Door die gigantische omvang liep A23a vrijwel direct vast op de zeebodem, waar hij decennialang op zijn plek werd gehouden. Pas rond 2020 was de ijsberg voldoende gesmolten om los te komen, geholpen door oceaanstromingen en wind. In december 2024 kwam hij definitief in beweging en werd A23a meegevoerd door de Westenwinddrift, de krachtigste oceaanstroom op aarde.
Nu lijkt de ijsplaat recht op Zuid-Georgia af te stevenen: een eiland in het zuiden van de Atlantische Oceaan. Of hij daar daadwerkelijk zal stranden, is nog onzeker. Als A23a vastloopt op de ondiepe zeebodem rond het eiland, kan dat grote gevolgen hebben.
Gevaar voor het ecosysteem
Zuid-Georgia is een toevluchtsoord voor talloze zeevogels en zeezoogdieren. Als ijsberg A23a daar vastloopt, kan het een groot obstakel vormen voor migrerende dieren. Pinguïns en zeehonden zullen langere afstanden moeten zwemmen, wat veel energie kost. Daardoor kunnen ze minder voedsel meebrengen voor hun jongen, met alle gevolgen van dien voor de overlevingskansen van jonge dieren.
Het is nog onzeker wanneer de ijsberg bij Zuid-Georgia zal aankomen, maar de timing bepaalt hoe groot de gevolgen zullen zijn. ‘In oktober kiezen pinguïns hun nestplaats,’ legt marien ecoloog Maria Vernet uit. Een enorme, steile ijsberg vormt dan een obstakel. ‘Maar tegen februari zijn de meeste kuikens uit het nest en kunnen ze zelf voedsel zoeken. Dan is de impact minder groot.’
Leestip: Waarom springen honderden jonge keizerspinguïns van een 15 meter hoge klif?
Toch kan de ijsberg ook positieve effecten hebben. Smeltend ijs zorgt voor meer ijzer en andere voedingsstoffen in het water, wat planktonbloei stimuleert. Dit trekt krill aan – en waar krill is, zijn pinguïns en andere zeevogels. ‘IJsbergen creëren soms een heel eigen kleine ecosysteem,’ zegt Vernet.
Wat betekent dit voor het klimaat?
Volgens Siegert is A23a geen direct gevolg van door de mens veroorzaakte klimaatverandering. ‘Er kalven voortdurend ijsbergen af, dat gebeurt nu eenmaal.’ Maar de situatie vestigt wel de aandacht op grotere klimaatkwesties. Antarctica verliest in hoog tempo ijs door opwarming. De ijskappen van Groenland en Antarctica smelten nu vele malen sneller dan pakweg dertig jaar geleden.
Leestip: Geen pinguïns op de Noordpool? Dat klopt niet helemaal
De drijfrichting van A23a blijft onvoorspelbaar. Sommige ijsbergen lopen weer vast en smelten langzaam weg, andere blijven drijven en vallen uiteen in ijsschotsen die de scheepvaart in de weg zitten. Wat er ook gebeurt, deze gigantische ijsberg zal zonder twijfel de ecologische balans van Zuid-Georgia beïnvloeden. ‘Maar of dat goed of slecht is voor het ecosysteem, is nog afwachten,’ zegt Vernet.
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
