In de Noordelijke IJszee, tussen Eurazië en Noord-Amerika, ligt het grootste ijsveld van de Noordpool. De oceaan is hier grotendeels bedekt met een ijslaag van één tot vier meter dik. Maar door de opwarming van de aarde neemt die steeds verder af.

Een ecologische ramp, stellen natuurbeschermers; een economische kans, zien wereldhandelaren. Terwijl de Noordpool ontdooit, ontstaan namelijk nieuwe scheepvaartroutes.

Ecologische ramp

De seizoenen zijn duidelijk merkbaar in het poolgebied: in maart is de ijsbedekking op de Noordelijke IJszee maximaal en in september minimaal. Tussen 1979 en 2020 slonk het ijs in de winterperiode met ongeveer tien procent, in de zomer maar liefst veertig procent.

Leestip: De buitenaardse schoonheid van de Noord- en Zuidpool in beeld

Volgens ramingen uit 2020 zou de ijslaag al over tien jaar volledig zijn verdwenen in de zomer. In 2022 werd verwacht dat dit zelfs al voor 2027 kan gebeuren. Dit veroorzaakt ontwrichting van het kwetsbare arctische ecosysteem, des te meer als de scheepvaart in het gebied verder toeneemt.

Economische kansen

Waar moeder aarde inlevert, is de handel nooit ver te zoeken. De wereldwijde scheepvaart profiteert namelijk van de smeltende ijskap: een lange reis via het Panamakanaal, Suezkanaal of Kaap Hoorn kan steeds vaker worden gemeden. Vooral de Noordoostelijke Doorvaart en de Noordwestelijke Doorvaart woorden steeds interessanter.

De Noordoostelijke Doorvaart

De Noordoostelijke Doorvaart loopt langs de noordkust van Rusland en verbindt Europa met Azië. Deze route scheelt tot wel veertig procent reistijd vergeleken met de traditionele route via het Suezkanaal.

Leestip: Dit moordmysterie op de Noordpool is na 150 jaar nog steeds onopgelost

Sommige delen van de route waren voorheen maximaal twee maanden per jaar vrij van ijs. Dankzij atoomijsbrekers, te zien op de foto bovenaan, kon er echter al langer worden doorgevaren. Tegenwoordig is een praktisch ijsvrije doorvaart mogelijk.

Rusland is de grote winnaar van de steeds vrijere Noordoostelijke Doorvaart en investeert volop in het commercieel benutten ervan. De route loopt volledig door Russische wateren en langs grote havens als Moermansk in het westen en Vladivostok in het oosten. Moskou eist dat buitenlandse schepen toestemming vragen en mogelijk zelfs tol betalen om erlangs te varen.

Leestip: De eerste kaart van de Noordpool zat vol feiten en fabels

Ook China investeert fors in infrastructuur en samenwerking met Rusland om de Noordoostelijke Doorvaart aantrekkelijker te maken. Zo wil het land de afhankelijkheid van de handelsroute door het Suezkanaal verminderen.

De Noordwestelijke Doorvaart

Aan de andere kant van de Noordpool vind je de tegenhanger van de Noordoostelijke Doorvaart: de Noordwestelijke Doorvaart. Deze loopt via de Arctische archipel van Canada en biedt een alternatieve verbinding tussen de Atlantische en de Grote Oceaan.

Hoewel deze route minder ontwikkeld is dan de noordoostelijke variant, wordt deze in de toekomst steeds belangrijker door de afname van het zee-ijs. Canada en Groenland zien alvast kansen in de uitbreiding van havens zoals Churchill en Nuuk. Deze strategisch gelegen plaatsen kunnen een belangrijke logistieke rol vervullen in de toenemende handelsstromen.

De Transpolaire Zeeroute

Een derde, minder bekende optie is de Transpolaire Zeeroute. Deze gaat rechtstreeks over de Noordpool. Deze route is op dit moment nog grotendeels onbegaanbaar door het dikke, permanente zee-ijs. Alleen zeer grote ijsbrekers kunnen passeren wanneer het ijs niet al te dik is.

Verwacht wordt dat de Transpolaire Zeeroute in de toekomst een zeer belangrijke doorvaart zal zijn. Hiermee kunnen enorme afstanden worden bespaard tussen Europa en Azië. Het grote bijkomende voordeel is dat deze route de territoriale wateren van Arctische staten zoals Rusland vermijdt.

Grote zorgen

Hoewel de nieuwe routes economische voordelen bieden, zijn er ook grote zorgen. De toegenomen scheepvaart kan het kwetsbare Arctische ecosysteem schaden, en er zijn geopolitieke spanningen tussen landen die invloed willen uitoefenen op de handelsroutes.

Leestip: Het lange gedeelde verleden van Groenland en de VS

Daarnaast brengt de toegenomen aanwezigheid van commerciële en militaire schepen in het noordpoolgebied nieuwe veiligheidsrisico’s met zich mee. Niet voor niets is Groenland de laatste maanden veelvuldig in het nieuws. Vanwege de strategische ligging, en de bodemschatten die het land rijk is, heeft de Verenigde Staten zich ook gemengd in de geopolitieke machtsstrijd om de Noordpool.

Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium én steun de missie van National Geographic. Word nu lid!