Dit interview verscheen in National Geographic Traveler editie 2, 2019.
In 2017 richtte Joost Smets (1979) reisbureau Tot hier en verder op, omdat reizen volgens hem een stuk minder braaf kan. ‘Vergeet die top tien met bestemmingen waar je volgend jaar beslist heen moet, weg met nietszeggende afvinklijstjes uit reisgidsen en brochures. Je gaat niet op reis om vooraf precies te weten wat je gaat zien of beleven. Reizen is grenzen opzoeken en eroverheen gaan.’
Een land is een land als het wordt erkend door de Verenigde Naties. Zo bestaan er momenteel 196 landen: 193 leden van de VN, plus Vaticaanstad, Palestina en Kosovo, die door een meerderheid van de landen als onafhankelijk worden gezien. Maar er zijn ook zelfstandige gebieden die niet door alle leden – of zelfs door geen enkel lid – als land worden erkend. Zo wordt Noord-Cyprus enkel erkend door Turkije en erkent geen enkel land Transnistrië. Joost Smets heeft zes niet-erkende landen bezocht en organiseert met zijn reisorganisatie Tot hier en verder groepsreizen naar onder meer Abchazië, Nagorno-Karabach en Transnistrië. Smets: ‘Alle drie worden internationaal niet of nauwelijks erkend, maar zijn de facto onafhankelijk: ze hebben een eigen vlag, eigen paspoorten en eigen grensposten. Transnistrië heeft een eigen munteenheid; Abchazië een eigen taal.’
Waarom zou je juist naar deze bestemmingen willen reizen?
‘Het zijn stuk voor stuk unieke bestemmingen die gemeen hebben dat ze anders zijn dan hun wél erkende buurlanden. Sinds kort zijn ze voor toeristen toegankelijk, maar door hun jarenlange isolatie hebben ze een onmiskenbare eigen identiteit behouden. Een reis naar Transnistrië, het gedeelte van Moldavië aan de oostzijde van de Djnestr-rivier, is als een tijdreis naar de laatst overgebleven splinter van de Sovjet-Unie. In hoofdstad Tiraspol vind je Lenin-beelden en propagandaposters tussen neoclassicistische gebouwen, tanks op sokkels en felrode billboards met stichtende leuzen. In Nagorno-Karabach, een regio in de Zuidelijke Kaukasus, is de natuur adembenemend. Nagorno is Russisch voor bergachtig: na de hoogvlakte van Armenië beland je hier in een landschap van diepe kloven, grotten, warmwaterbronnen en eeuwenoude kloosters. Abchazië, in het noordwesten van Georgië, was ooit een van de populairste vakantiebestemmingen in de Sovjet-Unie. Niet voor niets: je hebt er stranden aan de Zwarte Zee, bergmeren omringd door hoge pieken en een aangenaam subtropisch klimaat. Net als in Georgië is het eten er heerlijk en cultureel is dit het interessantste niet-erkende land.’
Welk niet-erkende land moeten reizigers volgens jou echt bezoeken?
‘Abchazië. Met 8660 vierkante kilometer is het weliswaar niet groot, maar zó gevarieerd. Aan de ene kant heb je de kust, aan de andere kant de bergen van de Kaukasus, met pieken boven de vierduizend meter. Het heeft een subtropisch klimaat: overal groeien palmen, mandarijnen en zelfs bananenbomen. Vooral in de herfst is het er prachtig: rijpe kakivruchten in de bomen aan de zeezijde met daarachter de herfstkleuren op de hellingen en de met sneeuw bedekte toppen van de Kaukasus. Ook cultureel is Abchazië interessant. De sporen van de oorlog met Georgië in de jaren negentig zijn nog duidelijk zichtbaar. Het uitgebrande parlementsgebouw is nooit opgeknapt en staat als een kolossaal monument in hoofdstad Soechoemi. Treinstations liggen er betoverend vervallen bij. Het is fijn dat niet alles gepolijst is: in veel voormalige Sovjetrepublieken verdwijnen mozaïeken uit die tijd snel uit het straatbeeld. Hier zie je ze nog, op de zijkant van veel flatgebouwen. In veel landen willen ze het Sovjetverleden zo snel mogelijk vergeten, in Abchazië is deze erfenis nog goed geconserveerd.’
Zijn deze ‘landen’ goed (zelfstandig) te bezoeken?
‘Geen van deze bestemmingen is echt gewend aan westerse toeristen, maar er is wel degelijk een (bescheiden) toeristische infrastructuur: er zijn hotels en restaurants, de Janapar-trail – een langeafstandswandeling door Nagorno-Karabach – is keurig gemarkeerd, en in de Abchazische bergen kun je skiën. Wie avontuurlijk genoeg is en zich goed inleest, kan deze plekken op eigen houtje bezoeken. Als je niet zo van puzzelen houdt, minder tijd hebt of tegen de taalbarrière opziet, is een groepsreis prettiger. Je hoeft je geen zorgen te maken over transport of papierwerk aan de grens en het reisbureau is op de hoogte van de actuele situatie in het land.’
Is het altijd even veilig?
‘In de gebieden die wij aandoen, is geen sprake meer van oorlog, maar dat is niet overal het geval. In Volksrepubliek Donetsk en Volksrepubliek Loegansk, die in 2014 de onafhankelijkheid van Oekraïne uitriepen, wordt nog steeds gevochten en is het niet veilig. Ook Afrika telt twee niet-erkende landen: Somaliland en de Arabische Democratische Republiek Sahara, ten zuiden van Marokko. Het eerste gebied wordt steeds veiliger, het tweede is eigenlijk volledig off-limits.
Voor Abchazië en Nagorno-Karabach geldt een negatief reisadvies. Daar zijn we het bij Tot hier en verder niet mee eens. De politieke motivatie begrijp ik – Nederland steunt de territoriale integriteit van Georgië en erkent de onafhankelijkheid van Abchazië niet –, maar reizigers kunnen Abchazië veilig bezoeken. En hoewel de situatie aan de frontlijn in Nagorno-Karabach – waar sluipschutters tegenover elkaar liggen – ontegenzeglijk gevaarlijk is, is de rest van het gebied veilig. De kans op een aanslag of om er beroofd te worden is kleiner dan in West-Europese steden.’
Welke niet-erkende landen zou je graag nog willen toevoegen aan jouw bestemmingen?
‘Zuid-Ossetië, vooral interessant vanwege de natuur, staat boven aan de lijst. Binnenkomen is de eerste uitdaging: je hebt geen visum nodig, maar wel officieel toestemming van hun ministerie van Buitenlandse Zaken. Er is nauwelijks iets te vinden over reizigers die daadwerkelijk toestemming hebben gekregen om het land te bezoeken, al bestaan er Russische reisbureaus die regelmatig tours voor kleine groepen aanbieden. Verder misschien de Turkse Republiek Noord-Cyprus. Die wordt alleen door Turkije erkend, maar heeft eigen douaniers en geeft eigen paspoorten uit – waarmee Turks-Cyprioten vreemd genoeg alleen naar Anguilla, Pakistan, Tanzania, Turkije en de Verenigde Staten kunnen reizen. Noord-Cyprus heeft bergen, uitgestrekte en bijna verlaten zandstranden, kasteel- en abdijruïnes en mooie steden. Ook fijn: het is eenvoudig te bereiken.’
Wat draagt een bezoek aan deze landen bij?
‘Als reiziger kun je bijdragen aan het normaliseren van de situatie in gebieden met bevroren conflicten. Iedereen in deze gebieden wil vrede en stabiliteit. Investeren in toerisme is voor deze bestemmingen een welkome volgende stap. Voor inwoners van niet-erkende landen is het soms niet makkelijk om overal buiten te vallen. Bij sportevenementen kunnen de beste atleten alleen onder de vlag van een ander land deelnemen, en Abchazië mag aan geen enkel voetbaltoernooi meedoen – behalve dan aan het WK voor niet-erkende landen, dat ze zelf organiseerden. Het is voor deze landen een opsteker wanneer toeristen erkennen wat voor interessants ze te bieden hebben. De inwoners bewijzen maar al te graag dat ze wel degelijk bestaan en ontvangen reizigers met open armen.’
4 tips voor je reis naar een niet-bestaand land:
1) Vervoer
Bij gebrek aan vliegvelden ben je aangewezen op bus of trein; zo mag je mag niet met een Oekraïense auto Transnistrië in, of met een Georgische auto naar Abchazië.
2) Visum
Voor sommige bestemmingen heb je een visum nodig of moet je online toestemming aanvragen voor een bezoek. Handig: douaniers die de niet erkende grenzen bewaken, geven je je visum vaak op een los briefje, zodat je geen gedoe krijgt bij een eventueel bezoek aan buurlanden.
3) Reisverzekering
Een negatief reisadvies heeft gevolgen voor de dekking van je verzekering. Schade die ontstaat door onveilige situaties, waarbij bijvoorbeeld de reis vroegtijdig wordt afgebroken, wordt niet vergoed. Normale reisschade, zoals verloren bagage of een gebroken arm, weer wel, zolang de oorzaak losstaat van de veiligheidssituatie.
4) Geld
Het kan geen kwaad wat meer cash mee te nemen; pinautomaten die buitenlandse bankpassen accepteren zijn vaak een zeldzaamheid.
Dit interview verscheen in National Geographic Traveler editie 2, 2019.
