Dit artikel verscheen in National Geographic Traveler editie 4, 2019.
Statische ontladingen tegen zijn cockpitraam, een kristalhelder Melkwegstelsel boven Brazilië en zelfs het zeldzame zodiakaallicht, een bleke gloed die alleen optreedt wanneer het zonlicht breekt op interplanetaire stofdeeltjes tussen zon en aarde, geen vlucht is hetzelfde voor de fotograferende piloot Christiaan van Heijst. Dat blijkt eens te meer wanneer hij op een dag in juli 2017 opstijgt uit Hongkong, richting de Himalaya. Eenmaal op kruishoogte is het tijd voor een koffiepauze, maar dan roept zijn collega hem terug naar de cockpit. 'Dit moet je zien! En neem je camera mee!'
Aan de horizon verschijnt een heldere stip. 'Die veranderde in een druppelvormige bel die snel toenam in grootte en hoogte,’ herinnert Van Heijst zich, die meteen besefte getuige te zijn van een 'uniek fenomeen': een heuse raketlancering. 'Ik had al snel door dat het om een tweetrapsraket ging die je ook ziet in films als Apollo 13. Door de zonsondergang werd de gigantische pluim van de raket verlicht door de zon. Het was een schitterend schouwspel. De kans dat je zoiets meemaakt is minimaal. Het was puur geluk dat wij precies op dat moment daar vlogen: Precies op het juiste moment drukt Van Heijst af. Hij deelt zijn fotoverslag op zijn blog en Instagram en zijn een dag later beelden worden opgepikt door internationale media. Een mooie erkenning voor de piloot die als fotograaf inmiddels ook flink aan de weg timmert. Zijn eerder verschenen, in eigen beheer uitgegeven eerste boek Cargopilot (2016) vliegt de winkels uit en ook zijn andere cockpitfoto's vallen op. In 2017 wint hij de eerste prijs van de International Photography Awards in de categorie nachtfoto's met een indrukwekkende serie van het noorderlicht.
Vliegen voor gevorderden
Als je aan Van Heijst vraagt wanneer zijn fascinatie voor de aarde vanuit de lucht begon, is hij stellig. 'Toen ik voor het eerst, als klein jochie, met mijn ouders in het vliegtuig zat naar Amerika, en urenlang uit mijn raampje staarde. Ik zie die uitzichten en wolkenvelden boven IJsland en Groenland nog voor me,’ zegt de inmiddels 36-jarige cargopiloot vanuit de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe, vanwaaruit hij de hele wereld overvliegt. 'Die kalmte die het observeren van de aarde op grote hoogte geeft, was betoverend. Toen wist ik dat ik later piloot wilde worden.’
Hoe heb je dat doel verwezenlijkt?
'Vanaf mijn veertiende kon ik beginnen met zweefvliegen, de toegankelijkste en betaalbaarste manier om te leren vliegen. Op mijn zestiende stapte ik over naar een motorvliegtuig. Ik was nét achttien toen ik mijn vliegbrevet haalde.’
Na een jaar lang 'standaard' rondvluchtjes vliegen krijgt de carrière van Van Heijst echt vleugels wanneer hij wordt aangenomen bij de inmiddels opgeheven Nederlandse luchtvaartmaatschappij Denimair, die zich specialiseerde in het leasen van vliegtuigen en bemanning aan andere bedrijven, waaronder het Noorse leger. Tussen 2006 en 2008 vervoert hij voornamelijk militairen, maar ook ministers, journalisten en generaals vanuit het Afghaanse Kabul. 'Mijn eerste twee jaar in de lucht kenden een hoog Indiana Jones-gehalte. Voor de internationale troepenmacht vloog ik vanuit Kabul naar alle uithoeken van het oorlogsgebied in Afghanistan. De kogels en raketten vlogen je soms om de oren, maar de bergen waren eigenlijk het gevaarlijkst. Die zijn daar enorm hoog. De afgelopen jaren zijn er nogal wat vliegtuigen 'verdwenen'. Sneeuwstormen, zandstormen, radars die niet werken: het is vliegen voor gevorderden en dus een goede leerschool.’
Na het opdoeken van Denimair en een paar jaar achter de stuurknuppels bij Transavia wordt Van Heijst in 2010, hij is dan 27, als jongste piloot van Nederland aangenomen als first officer op het nieuwste model van de Boeing 747-8, waarmee hij als vrachtpiloot naar alle uithoeken van de wereld vliegt. 'Het mooie van cargopiloot zijn is dat je boven gebieden vliegt waar 'normale' vliegtuigen niet komen. Delen van de wereld zien die niemand anders te zien krijgt is en blijft uniek.’
Om de eindeloze wolkenvelden en uitzichten die hij vanuit zijn cockpit ziet vast te leggen, neemt Van Heijst al sinds het behalen van zijn vliegbrevet standaard een camera mee op zijn vluchten. Waren zijn eerste beelden wat onwennig en gemaakt met een goedkoop compactcameraatje, door veel te doen en te investeren, ontwikkelde de piloot zich snel tot een fotograaf van een serieuzer niveau.
'Ik begon mijn werk te uploaden naar een publiek album, een soort voorloper van Flickr. Hier kreeg ik veel waardering voor mijn foto's, ook van andere fotografen. Een tijdschrift benaderde mij om een van mijn foto's aan te kopen, maar de resolutie bleek niet hoog genoeg. Dat was voor mij het moment om te investeren in een degelijke camera.’
Hoe krijg je het voor elkaar het vak van piloot en dat van fotograaf te combineren?
'Ik heb altijd mijn camera bij me in de cockpit. Na het opstijgen vliegen we vaak op de automatische piloot. Dat is geen magische knop die me ruimte geeft om uitgebreid foto's te maken, maar als je op grote hoogte vliegt zijn er momenten dat de werkdruk wat lager ligt en er tijd is om een foto te maken. Bovendien vliegen we altijd met een tweede en soms zelfs met een derde piloot zodat we tijdens lange vluchten kunnen rusten. Als ik dan even pauze heb kan ik zo veel foto's maken als ik wil.’
Op de eerste rij
Wie een blik werpt op de Instagrampagina van Van Heijst, ziet uitgestrekte berggebieden, majestueuze wolkenpartijen, oogverblindende sterrenhemelen, dramatische onweersbuien en een gloeiende supermaan. Dat de mooiste momenten soms ook aan zijn neus voorbijgaan, hoort volgens Christiaan bij het lot van een luchtfotograaf. 'Waar de meeste fotografen zich kunnen voorbereiden op een foto, heb ik geen enkele invloed op de omstandigheden. Het gebeurt vaak dat ik iets moois zie, maar geen tijd heb om er een foto van te maken. Bovendien werk ik met lange sluitertijden, dus een moment van turbulentie of trilling gooit roet in het eten.’
Wat is het mooiste wat je tot dusver gezien hebt?
'Een ruim zeven uur durend noorderlichtspektakel boven de Noordelijke IJszee, tijdens een vlucht van Chicago naar Zhengzhou. Qua fotografie is het noorderlicht het dankbaarste onderwerp datje vanuit je cockpit kunt tegenkomen. Het is de natuur in haar absolute topvorm. De laatste jaren is het erg fel en groots geweest en ik zit op de voorste rij. Vorig jaar zag ik het maandelijks voorbijkomen, eergisteren heb ik nog een prachtig noorderlicht boven Chicago gezien. Als een gordijn dat in de wind danst.’
Een carrière als professioneel fotograaf sluit de piloot niet uit. 'Stoppen met vliegen zal moeilijk worden, dat is onderdeel van mijn leven. Maar ik krijg zo veel voldoening uit foto's, dat zal alleen maar groeien.’
Kijk voor meer beelden vanuit de cockpit op jpcvanheijst.com of volg Christiaan van Heijst op Instagram: @jpcvanheijst
