Op het moment dat hij het kolossale, wit uitgeslagen karkas van een maanvis of mola in wateren rond de kust van de Azoren-archipel zag dobberen, vermoedde José Nuno Gomes-Pereira dat het weleens een exemplaar kon zijn dat alle records zou breken.
Het was 9 december 2021 en Gomes-Pereira had in het kader van zijn werk als zeebioloog gereageerd op een telefoontje van het netwerk dat gestrande vissen in de gaten houdt en Atlantic Naturalist, een ngo die de ecologische gezondheid van de Atlantische Oceaan bestudeert.
Enorme, rottende karkassen vormen een bedreiging voor de volksgezondheid, vertelt Gomes-Pereira, en zijn ook een gevaar voor passerende schepen. Vandaar dat het netwerk grote kadavers die dicht onder de kust drijven scherp in de gaten houdt.
Omgekeerd worden grote zeedieren vaak verwond of gedood bij aanvaringen met schepen. Vermoed wordt dat ook deze zuidelijke maanvis door een botsing met een schip is gestorven, gezien de gapende wond op zijn kop. In de wond waren ook schilfers van rode anti-aanslagverf te zien, die op de onderzijde van veel schepen wordt aangebracht om te voorkomen dat zich allerlei organismen op de romp vastzetten.
Volgens Gomes-Pereira was een in zeedieren gespecialiseerde dierenarts niet beschikbaar, dus was het onmogelijk om vast te stellen of de verwonding van de maanvis vóór of na de dood van het dier was ontstaan.
Nadat de maanvis naar de kust was gesleept, werd het dier met een vorkheftruck opgetild zodat het gewicht van de kolos met behulp van een kraanweegschaal zorgvuldig gemeten kon worden. Na een paar minuten van kalibraties stelden de wetenschappers vast dat ze een ware reus hadden gevonden.
Met een gewicht van 2744 kilo woog deze mola meer dan een voltallig American football-team. Het exemplaar was ook zo’n 450 kilo zwaarder dan de vorige recordhouder die in Guinness World Records als de zwaarste beenvis werd opgevoerd, een zuidelijke maanvis van dezelfde soort (Mola alexandrini) die in 1996 voor de kust van Japan werd gevangen. (Vissen worden globaal in twee grote diergroepen ingedeeld, waarbij haaien en roggen tot de kraakbeenvissen worden gerekend en de meeste andere vissen tot de beenvissen.)
Volgens Gomes-Pereira, hoofdauteur van de studie over de vondst die binnenkort in het Journal of Fish Biology zal verschijnen, is de ontdekking tegelijkertijd een teken van hoop en een waarschuwing. ‘Het betekent dat het mariene ecosysteem nog altijd gezond genoeg is om deze reusachtige dieren te onderhouden,’ zegt hij.
Maar omdat het dier waarschijnlijk als gevolg van menselijke activiteiten is omgekomen, kan het ook als alarmsignaal dienen en mensen erop wijzen dat er nog veel aan natuurbehoud gedaan moet worden, aldus Gomes-Pereira.
Mysterieuze maanvis
Mola’s zijn aan de oppervlakte vaak goed te spotten, want de vissen – die drie meter lang kunnen worden – houden ervan om zich in het zonlicht te baden. Maar er is nog veel dat wetenschappers niet over deze merkwaardige wezens weten.
‘We weten niet hoe oud ze worden of hoe snel ze in het wild groeien,’ zegt Tierney Thys, zeebioloog van de California Academy of Sciences en National Geographic-onderzoeker. ‘Ook hebben we geen duidelijk beeld van het aantal exemplaren dat er in de wereldzeeën rondzwemt en hoe groot regionale populaties zijn.’
Thys zoekt al sinds 2000 naar antwoorden op dit soort vragen, toen ze een beurs van de National Geographic Society kreeg voor onderzoek naar deze reuzen.
Het record brekende exemplaar was waarschijnlijk een vrouwtje van minstens twintig jaar oud, zegt Thys, die het programma ‘Adopt A Sunfish’ heeft opgezet. ‘Mola alexandrini is echt een van de merkwaardigste schepsels in de oceaan. Hoewel hij er qua uiterlijk wat vreemd en log uitziet, is de vis een vriendelijke reus en zwemt hij met verrassend sierlijke “vleugelslagen” door het water,’ zegt hij.
Een ander fascinerend kenmerk van maanvissen is het feit dat ze hun leven beginnen als larven die niet veel groter zijn dan zes millimeter. Waar de reuzenvissen paaien en hoe de minuscule larven lang genoeg in zee overleven om uiteindelijk tot ’s werelds zwaarste beenvissen uit te groeien, is voor de wetenschap nog een raadsel.
‘Het enige exemplaar van een larve van M. alexandrini dat wetenschappelijk is beschreven, is aangetroffen voor de kust van de Australische deelstaat Nieuw-Zuid-Wales, dus de wateren daar zouden weleens paaigronden kunnen zijn,’ zegt Thys.
‘Kolossale herinnering’
De meeste mensen zullen bij het woord ‘maanvis’ waarschijnlijk eerder denken aan Mola (het typespecimen voor alle soorten maanvissen), een nauwe verwant van M. alexandrini. Volgens Thys behoren maanvissen tot de dieren op aarde die bij de mens een soort ‘oer-nieuwsgierigheid’ oproepen.
‘Ik vind het heerlijk om naar het Monterey Bay Aquarium te gaan, want daar zwemmen in het grootste aquarium – met een inhoud van bijna 3,8 miljoen liter – af en toe ook maanvissen rond, naast hamerhaaien en tonijnen. Telkens wanneer er een maanvis opdoemt, reageren bezoekers verbluft: “O, wow! Wat is dát?”’ lacht Thys. ‘Het is een dier dat gewoon heel veel vragen oproept.’
Om een antwoord op sommige van die vragen te krijgen, schreef Thys onlangs samen met andere auteurs het eerste academische werk over de Molidae, de wetenschappelijke naam van de familie van de maanvissen: The Ocean Sunfishes: Evolution, Biology and Conservation.
Ook de record brekende mola zal bijdragen aan ons inzicht in deze wezens. Gomes-Pereira en zijn collega’s hebben schubben, een deel van de maaginhoud en DNA-monsters van de dode vis verzameld en hebben het karkas daarna begraven, in de hoop dat het skelet in de toekomst kan worden opgegraven en als museumexemplaar kan dienen.
‘Het is een kolossale herinnering aan het feit dat de oceaan nog altijd talloze mysterieuze verrassingen in petto heeft,’ zegt Thys.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com
