Het serene en comfortabele gevoel dat mensen overvalt als ze een mix van geestverruimende middelen en alcohol consumeren, kan zo’n duizend jaar geleden een belangrijke rol hebben gespeeld in het politieke leven van een oud-Peruaans kustvolk, zo blijkt uit een studie die gisteren in het tijdschrift Antiquity is verschenen.
Al geruime tijd weten archeologen dat chicha, een soort bier dat ook vandaag de dag nog veel wordt gedronken, een belangrijke rol speelde in de cultuur van het Wari-volk, dat tussen 600 en 1000 na Chr. over het grootste deel van de Peruaanse kust en het Zuid-Peruaanse Andesgebergte heerste. De heersers van het Wari-volk organiseerden uitgebreide festiviteiten ter ere van buurvolken, waarbij grote hoeveelheden chicha bijdroegen aan een sfeer waarin politieke en economische banden konden worden gesmeed.
Maar de ontdekking van resten van een psychotrope plant in een Wari-‘brouwerij’ wijst er volgens onderzoekers op dat de Wari beide geestverruimende middelen – chicha en deze psychotrope plant – mogelijk hebben gecombineerd voor het brouwen van een mix die dat politieke doel nog beter diende.
Lees meer over de rol van alcohol in de ontwikkeling van de kunsten, talen en religies.
De ontdekking werd gedaan op de archeologische vindplaats Quilcapampa, de ruïnes van een Wari-dorp in Zuid-Peru dat aan het einde van de negende eeuw na Chr. werd verlaten. Dankzij het kurkdroge klimaat in dit gebied hebben archeologen hier 1100 jaar oude sporen van etenswaren en dranken gevonden, waaronder aardappelen, quinoa en pinda’s. Ook ontdekten ze een verbijsterende hoeveelheid korrels van de Peru-peperboom (Schinus molle), waarvan de Wari vaak een chicha met een alcoholgehalte van zo’n vijf procent bereidden: chicha de molle.
Lees ook: Wat psychedelische middelen doen met je brein
Tussen de geweekte of gekookte peperkorrels die werden gebruikt voor het bereiden van chicha vonden de onderzoekers ook zaadjes van de psychotrope vilca-boom (Anadenanthera colubrina). Volgens National Geographic-onderzoeker Justin Jennings, archeoloog van het Royal Ontario Museum in Toronto en hoofdauteur van het nieuwe onderzoek, dat deels is gefinancierd door National Geographic, wijzen de archeologische resten erop dat vilca-zaden in het oude Zuid-Amerika als een hallucinogeen middel werden gebruikt, maar doorgaans alleen door de politieke en religieuze elites van de Wari.
Quilcapampa werd in de tweede helft van de negende eeuw gesticht door een handvol families uit het kerngebied van de Wari-cultuur aan de Noord-Peruaanse kust en het noordelijker Andesgebergte. Mogelijk hebben deze migranten het gebruik om vilca-zaden en chicha te combineren in hun nieuwe nederzetting geïntroduceerd om bondgenootschappen met andere stammen in de regio te smeden. En als het mixen van vilca-zaden en chicha de dorpelingen van Quilcapampa heeft geholpen bij het versterken van hun relaties met naburige stammen, dan heeft het brouwsel mogelijk ook een rol gespeeld in de politieke opkomst van het Wari-rijk als geheel.
Bekijk het gereconstrueerde gezicht van een Wari-koningin.
‘De Wari dachten: ‘Als we deze twee ingrediënten combineren, zullen we gezamenlijk heel mooie ervaringen hebben,’’ zegt Jennings.
‘Uittredingen’
Evenals het hallucinogene plantenbrouwsel ayahuasca, dat door veel stammen in het Amazone-regenwoud wordt gebruikt, leidt het roken of snuiven van gemalen vilca-zaden tot sterke bewustzijnsveranderende ervaringen. De psychotrope werking van vilca-zaden wordt sterk verzwakt als ze worden gegeten, vandaar dat ze veelal werden gerookt of in poedervorm gesnoven.
Het idee dat een mix van fijngemalen vilca-zaden en chicha van de Peru-peperboom een krachtiger hallucinogene werking opleverde, is chemisch gezien logisch, aldus Jennings. ‘Je kon een trip maken, en tot op zekere hoogte uittredingen ervaren, maar het ging daarbij wel om een veel langere en zachtere, minder hevige trip,’ legt hij uit. ‘Je kon het idee hebben dat je ergens naartoe ging – de ervaring van het trippen – maar dan wel in gezelschap van vrienden.’
Lees ook: Peru: De mysterieuze sarcofagen van Carajía
Terwijl de zaden van de Peru-peperboom waarmee de chicha werd gebrouwen in de directe omgeving van Quilcapampa konden worden geplukt, moesten de vilca-zaden met karavanen van lama’s (die onder controle van de Wari stonden) vanuit de oostelijke uitlopers van het Andesgebergte worden aangevoerd. Dat wijst erop dat het Wari-dorp Quilcapampa misschien een belangrijke ontmoetingsplaats in de regio was, waar een chicha de molle met een ongekende werking werd geschonken.
De hypothese zou een verklaring kunnen zijn voor een van de politieke geheimen van de Wari, die hun drinkvaten vaak beschilderden met afbeeldingen van de kenmerkende zaadpeulen van de vilca-boom.
Véronique Bélisle is antropologisch archeoloog aan het Millsaps College in Jackson, Mississippi, en was niet betrokken bij het nieuwe onderzoek in Quilcapampa, maar ze heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar het gebruik van geestverruimende middelen in het oude Peru. Volgens haar bestond al langer het vermoeden dat de Wari vilca-zaden aan hun chicha toevoegden, maar was er tot nu toe geen archeologisch bewijs voor dat vermoeden gevonden.
‘Dit onderzoek levert een belangrijke bijdrage aan de archeologie van de Andesvolken, door aan te tonen dat Wari-kolonisten grote feestmalen organiseerden waarop ze hun gasten chicha met vilca-zaden aanboden,’ schrijft Bélisle in een e-mail.
Maar niet alle archeologen zijn overtuigd. Curator Ryan Williams van het Field Museum in Chicago, die opgravingen heeft verricht in de ruïnes van het ceremoniële Wari-centrum Cerro Baúl, zo’n 150 kilometer verder naar het zuidoosten, vindt de hypothese weliswaar ‘intrigerend’ maar zegt dat er momenteel nog te weinig bewijs is voor het gecombineerde gebruik van vilca-zaden en chicha. Als voorbeeld wijst hij erop dat er in Cerro Baúl katoenzaden zijn gevonden in een oude brouwerij waar chicha uit de korrels van de Peru-peperboom werd bereid. ‘Maar daaruit hebben we niet de conclusie getrokken dat de Wari een soort katoen-chicha dronken,’ schrijft hij in een e-mail.
Lees ook: Exclusief: enorm massagraf met kinderoffers in Peru ontdekt
Jennings geeft toe dat er geen directe bewijzen zijn voor de combinatie van vilca-zaden en chicha de molle in Quilcapampa en dat de zaden alleen in één en dezelfde archeologische laag zijn aangetroffen. ‘Helaas hebben we geen smoking gun,’ zei hij. Er zal verder onderzoek worden gedaan naar de mogelijke aanwezigheid van vilca-zaden in de chicha-sporen die in bekers en biervaten van de Wari zijn gevonden. ‘Dat zouden we heel graag willen doen, zodat we een stevige onderbouwing hebben voor de hypothese dat vilca-zaden en chicha de molle in één en hetzelfde drinkvat werden gemixt,’ zegt Jennings.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
