De vaccinatiegraad in Nederland is in 2016 voor het derde jaar achter elkaar met een half procent gedaald, blijkt uit gegevens van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en milieu (RIVM). Om de zeer besmettelijke ziekte mazelen uit te roeien, hanteert de Wereldgezondheidsorganisatie een norm van 95 procent, die nu niet meer gehaald wordt door Nederland. Daardoor neemt de kans op een uitbraak op termijn toe. Mensen met bezwaren tegen vaccins zijn er altijd geweest, traditioneel waren dat religieuze ouders in de biblebelt. Onderzoek van GGD Zuid Gelderland en het Radboudumc wijst uit dat deze ouders hun kinderen juist steeds vaker laten inenten. Welke andere redenen zijn er voor ouders om hun kind niet te laten vaccineren?
Het Rijksvaccinatieprogramma startte in 1957 met vaccins tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio (DKTP). Later kwamen daar infectieziektes bij, zoals onder meer bof, rode hond en mazelen (BMR). Het programma is al jaren effectief, in de afgelopen jaren kwamen grote uitbraken nauwelijks voor. Onderdeel van het probleem is dan ook dat we zo aan de successen gewend zijn, dat we alleen de gebreken en bijwerkingen nog zien, zegt Marcel Verweij, leerstoelhouder Filosofie aan Wageningen University.
Bezwaren tegen vaccins komen uit verschillende hoeken. Antroposofen bijvoorbeeld, denken dat ziektes juist positief zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Anderen kiezen ervoor zo natuurlijk mogelijk te leven en voor hen horen vaccinaties daar niet bij. Wantrouwen jegens de overheid, de wetenschap en de farmaceutische industrie is voor sommigen ook een reden. Daarnaast zorgt internet voor een snelle verspreiding van geruchten en verhalen over bijwerkingen. “Anekdotes over kinderen met koortsstuipen na een vaccinatie worden zo veel sneller verspreid”, zegt Verweij.
Mensen verkeren op internet in filterbubbels. “Ze leven in gesloten systemen waar ze elkaar voortdurend vertellen hoe het volgens hen zit en elkaar daarin bevestigen.” Geluiden die naar niet bij passen worden buitenspel gezet. In 1998 publiceerde de Britse arts Andrew Wakefield een artikel waarin hij beweert dat BMR-vaccinatie autisme kan veroorzaken. Later bleek dat de informatie niet klopt en dat Wakefield fraudeerde, maar de geruchten houden hardnekkig stand. “Dit verhaal zal altijd blijven bestaan in de bubbel van de ‘antivaxxers’.” Daarnaast zijn er mensen die niet weten welke verhalen ze moeten geloven en aan het twijfelen zijn. Juist op die groep zouden vaccinatiecampagnes gericht moeten zijn, zegt Verweij. “De harde kern van de sceptici is niet zo groot. Bovendien moet je je afvragen of je die groep überhaupt wel kunt overtuigen.”
Verweij vindt het bijzonder om te zien wat besmettelijke ziektes met een maatschappij doen. “Ze ondermijnen de samenleving. Bij een uitbraak moeten we mensen uit elkaar trekken. Bij de Ebola-epidemie moest iedereen binnen blijven. Om de samenleving te beschermen, moeten we de samenleving stilleggen. Dat is wat ziektes bedreigend maken.” Ouders moeten volgens de filosoof beseffen dat inenten van belang is voor de hele samenleving en niet alleen voor hun eigen kind. “Over vaccinatie valt een hoop te zeggen, maar het helpt ons wel om in vrede en gezondheid te leven.”
