Wanneer de bladeren van de bomen dwarrelen en de avond steeds eerder valt, krijgen grauwe en donkere tinten de overhand in het landschap. Dat heeft niet alleen gevolgen voor ons gemoed, maar ook voor onze ogen. Kleurwetenschappers stellen dat het menselijk oog het gevoeligst voor groentonen. Wanneer die in de herfst en winter wegvallen, verliezen we een belangrijke visuele informatiebron waarop onze waarneming is afgestemd. Wat zijn daarvan de gevolgen?

Waarom onze ogen zo gevoelig zijn voor groen

Onze gevoeligheid voor groen begint in het netvlies, waar licht wordt geregistreerd door drie typen kegeltjes: blauw, rood en groen. Het licht dat wij als groen zien – met een golflengte van 555 nanometer – ligt in het midden van het zichtbare spectrum, tussen infrarood en ultraviolet.

Leestip: Waarom geven vuurvliegjes licht? Dit weten we erover

Neurobiologisch onderzoek toont aan dat menselijke ogen bij daglicht in dit middengebied hun maximale gevoeligheid bereiken. Daardoor verwerken we subtiele groentinten gemakkelijk. Wanneer die dominante kleur in de winter grotendeels uit het landschap verdwijnt, verdwijnt tegelijk het visuele ankerpunt waarop onze hersenen normaal gesproken vertrouwen.

Hoe groene tinten onze waarneming sturen

Voor de mens is groen niet alleen goed zichtbaar, we zijn er ook evolutionair door gevormd. Onze voorouders leefden in bosrijke gebieden waar voedsel te vinden was. Wie het verschil kon zien tussen rijp en onrijp fruit, of tussen giftige en eetbare planten, had een grotere overlevingskans.

Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

Dat oerinstinct werkt nog steeds: zonder erbij na te denken beoordelen we subtiele kleurverschillen in sla, sperziebonen of avocado’s – een erfenis van een tijd waarin zulke nuances letterlijk van levensbelang konden zijn.

Omdat groen voor onze ogen het minst inspannend is om te verwerken, ervaart het zenuwstelsel minder prikkels en dus minder belasting. Dat bevordert een gevoel van rust. Het helpt verklaren waarom groene omgevingen – zoals een wandeling door een park – zo’n merkbaar kalmerend effect hebben. Dat blijkt uit verschillende onderzoeken, waaronder een studie van Wageningen University & Research.

Wat er gebeurt als het groen in de winter verdwijnt

In de winter verdwijnt de kleur waarop onze visuele verwerking het sterkst is afgestemd vrijwel volledig uit het landschap. Dat is het gevolg van het afbreken van chlorofyl, het pigment waarmee planten zonlicht omzetten in energie.

Als de dagen korter worden en de temperatuur daalt, trekt de plant voedingsstoffen terug en breekt het pigment af. Daardoor verkleuren bladeren en vallen ze uiteindelijk van de boom. Sneeuw weerkaatst bovendien bijna alle golflengten even sterk, waardoor contrasten vervagen en het landschap vlak oogt.

Leestip: De Schotse sneeuwhaas wordt wit in de winter, maar die camouflagetruc is steeds minder nuttig

Dat vraagt meer van onze hersenen. Een recente studie in vakblad Functional Ecology laat zien dat het winterse kleurpalet extra inspanning vergt van organismen om diepte, structuur en detail te herkennen, waarschijnlijk ook bij mensen. De winter maakt daarmee zichtbaar hoe afhankelijk onze hersenen zijn van groene referentiepunten om de wereld moeiteloos te interpreteren.

Groen is gezond

Groen in onze leefomgeving beïnvloedt niet alleen hoe we kijken, maar ook hoe we leven. Vanaf 2016 volgden onderzoekers van de Harvard T.H. Chan School of Public Health (VS) ruim 100.000 vrouwen gedurende acht jaar en vergeleken hun gezondheid met de hoeveelheid vegetatie rond hun woning.

De resultaten waren opvallend: onder vrouwen die in de groenste gebieden leefden, was de sterfte ongeveer twaalf procent lager dan onder vrouwen in sterk versteende omgevingen. De studie toont een verband, maar geen directe oorzaak.

Leestip: Heb je een tuin? Dan is de kans groter dat je gezond bent

Volgens de onderzoekers boden groene woongebieden niet alleen meer kansen om buiten te zijn en sociale contacten te onderhouden, maar droegen ze ook zichtbaar bij aan een betere mentale gezondheid. Epidemioloog Peter James zei dat het team ‘verrast was door de kracht van het mentale gezondheidseffect’ dat uit de gegevens naar voren kwam.

De winter laat zien dat groen veel meer is dan een mooie kleur. Pas wanneer het wegvalt, merken we hoe essentieel het is voor hoe we de wereld interpreteren. Wanneer de lente terugkeert en het groen opnieuw oplicht, krijgen onze ogen weer precies datgene waarvoor ze gevormd zijn: een wereld vol diepte, complexiteit en detail.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!