Krullend haar bood mogelijk een evolutionair voordeel dat het mensenbrein hielp om te groeien, blijkt uit een nieuw onderzoek. ‘Het brein is een groot en zeer hittegevoelig orgaan dat zelf ook veel warmte genereert,’ vertelt Tina Lasisi, postdoctoraal onderzoeker biologische antropologie aan de Pennsylvania State University. ‘Er waren vermoedens dat het soort haar van invloed was op de evolutie – zeker in een periode waarin onze hersenomvang groeide.’
Krullen beschermen de schedel beter tegen de zon, blijkt uit het onderzoek. Ook plakt dit type haar niet tegen de huid wanneer het nat wordt – een zegen in de hete omstandigheden die onze mensachtige voorouders in Afrika miljoenen jaren geleden ondervonden.
Wapperend haar in de windtunnel
In een onderzoek van Lasisi en haar collega’s, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS, wordt beschreven hoe de wetenschappers tot hun bevindingen kwamen met behulp van pruiken en een thermische mannequin. De pop, verwarmd tot de gemiddelde lichaamstemperatuur van een mens, stond in een klimaatgestuurde windtunnel. Op die manier konden wetenschappers de warmteoverdracht tussen de ‘huid’ en de omgeving bestuderen.
Er werden drie pruiken gemaakt van zwart menselijk haar uit China: één steil, één gemiddeld gekruld en één sterk gekruld. Zo konden de onderzoekers meten hoe verschillende haartexturen de schedeltemperatuur beïnvloedden. Ze berekenden ook het warmteverlies bij verschillende windsnelheden, nadat de pruiken waren natgemaakt om transpiratie na te bootsen.
Hoewel alle haartypes enige bescherming tegen de zon boden, bleek sterk gekruld haar de beste bescherming te bieden en de behoefte tot zweten te minimaliseren – een belangrijke constatering, zegt Lasisi. ‘Zweten heeft een prijs,’ zegt ze. ‘Je verliest water en elektrolyten. En voor onze mensachtige voorouders waren die waarschijnlijk belangrijk.’
Bieden krullen een evolutionair voordeel?
Volgens het onderzoek van Lasisi ontstonden de genen voor krullend haar ongeveer twee miljoen jaar geleden, toen Homo erectus de dominante mensachtige was. Naarmate de hersenen van mensachtigen groter werden, lijkt het erop dat de dragers van genen voor krullend haar hiervan profiteerden.
Later verdween dit evolutionaire voordeel mogelijk weer. ‘Zodra we over grotere hersenen beschikten, kwamen we vermoedelijk met allerlei andere trucjes om oververhitting te voorkomen, zoals betere waterbronnen’, zegt Lasisi. ‘Vanaf dat moment ging natuurlijke selectie een kleinere rol spelen.’
Niet iedereen is overtuigd. Dermatoloog Kurt Stenn stelt dat de onderzoekers ook hadden moeten kijken naar de rol van vorm en dichtheid van menselijk hoofdhaar. Het Aziatische haar dat in de studie werd gebruikt, heeft bijvoorbeeld een ronde dwarsdoorsnede. Daarom absorbeert het meer warmte dan sommige soorten Afrikaans haar.
De volgende stap van het onderzoek is de zoektocht naar genetisch bewijs dat deze theorie ondersteunt. ‘Eerst moeten we meer weten over moderne mensen, bijvoorbeeld welke genen een rol spelen bij haarstructuur. Vervolgens willen we samenwerken met mensen die onderzoek doen naar historisch DNA, om te zien of dezelfde genen aanwezig zijn in archaïsche mensen en mensachtigen.’
