Lange tijd mocht de blauwe vinvis strijken met de eer als ‘zwaarste dier ooit’. Deze oceaanreus kan tot ruim dertig meter lang worden en een gewicht van ruim tweehonderd ton hebben. Maar nu hebben paleontologen een walvisachtige ontdekt die weliswaar korter, maar misschien nóg zwaarder was: een wezen dat ruim 37 miljoen jaar geleden zwom voor de kust van prehistorisch Peru.
Paleontoloog Giovani Bianucci en zijn collega’s van de Universiteit van Pisa noemden het dier Perucetus colossus. De prehistorische walvis was ongeveer twintig meter lang en zou ruim driehonderd ton hebben gewogen. Op 2 augustus 2023 werden de gevonden fossielen beschreven in een onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
Wervels als rotsblokken
Het incomplete skelet van het dier werd dertien jaar geleden ontdekt door Mario Urbina, paleontoloog aan de Nationale Universiteit van San Marcos in Peru en co-auteur van het onderzoek. De botten zijn zo groot dat ze aanvankelijk werden aangezien voor rotsblokken. Ze werden aangetroffen in de Icavallei, in het zuiden van Peru. Toen eenmaal bleek dat het om botten ging, was het team nog tien jaar bezig om de dertien ruggenwervels, vier ribben en een deel van een heupbot uit de rots los te krijgen.
Hoewel het gevonden dier niet opmerkelijk lang was, moet het een bijzonder zware walvis zijn geweest. ‘We hebben gekeken naar de verhoudingen van skeletweefsel tot alle andere weefsels zoals die bekend zijn bij verschillende levende soorten zeezoogdieren om de lichaamsmassa van Perucetus te schatten,’ zegt Eli Amson, co-auteur en paleontoloog bij het Staatsmuseum voor Natuurgeschiedenis in Stuttgart. Op basis daarvan denken ze de walvis tussen de 93 en 370 ton moet hebben gewogen. Als Perucetus aan het zwaardere eind van die schatting zit, is het voor zover bekend het zwaarste dier dat ooit heeft geleefd.
Een prehistorische walvissoort
Er is meer fossiel materiaal nodig om precies te bepalen hoe groot de oude walvis was. ‘De bovenste helft van het skelet ontbreekt, waaronder de schedel,’ zegt Nicholas Pyenson, een walvisonderzoeker die niet betrokken was bij het nieuwe onderzoek.
Perucetus behoort tot een uitgestorven groep walvissen, de Basilosauridae, met andere lichaamsverhoudingen dan levende walvissen. Dat maakt het gewicht lastiger te schatten. Deze oude walvissen waren waarschijnlijk relatief licht in vergelijking tot moderne walvissen, zegt Pyenson. ‘De zwaarste schattingen van driehonderd ton vind ik moeilijk te geloven, en zelfs de lagere schatting van zestig tot tachtig ton is spectaculair groot.’
Tot voor kort dachten wetenschappers dat walvissen ongeveer vijf miljoen jaar geleden hun reusachtige omvang kregen, toen de dieren door veranderende oceaanstromingen in staat werden gesteld om uit te groeien tot enorme filtervoeders. Daarmee konden ze zich tegoed doen aan grote hoeveelheden plankton. Maar Basilosauridae waren actieve roofdieren die meestal grotere prooien zoals vis aten.
Het dieet van een reus
Zo’n groot lichaam vereiste ongetwijfeld enorme hoeveelheden voedsel. Maar zonder schedel is het voor onderzoekers lastig te bepalen wat het dier at. Niettemin wordt er gespeculeerd over een paar mogelijke diëten.
In tegenstelling tot verwante Basilosauridae, die prooien achtervolgden in de oceanen, lijkt het erop dat de Perucetus geen behendige zwemmer was, zegt Amson. Daarom jaagde het dier waarschijnlijk niet op snel bewegende prooien zoals vis. Het is ook onwaarschijnlijk dat de walvis planten at, omdat er geen herbivore walvissen bekend zijn.
Mogelijk was de oerwalvis een bodemvoeder die in ondiepte water zocht naar schelpdieren, kreeftachtigen en andere hapjes in het zand. Amson: ‘Mijn favoriete hypothese, hoewel dat slechts gissen is, is dat Perucetus een aaseter was die zich voedde met de kadavers van andere grote dieren.’
De nieuwe fossielen verschaffen informatie over belangrijke momenten in de evolutie van walvissen. En toch, zegt Pyenson, ‘valt er nog een wereld te ontdekken’.
