Het is een van de hoogste bergen in ons zonnestelsel: de enorme Olympus Mons op planeet Mars. Maar zou deze vulkaan in een ver verleden wellicht een eiland kunnen zijn geweest? In een recent gepubliceerd artikel beweert een groep wetenschappers van wel.
Het Hawaï van Mars
Een steile klif aan de voet van de buitenaardse vulkaan doet namelijk sterk denken aan hellingen die aan de randen van vulkanische eilanden hier op aarde zijn waargenomen, zoals rond Hawaï en de Azoren. Zo’n klif ontstaat wanneer gesmolten lava de zee in stroomt.
Hawaï en Olympus Mons hebben ‘een vergelijkbare morfologie’, zegt vulkanoloog Anthony Hildenbrand van het Franse Centre national de la recherche scientifique. ‘Alleen is Olympus Mons veel groter: de vulkaan is groter dan de complete Hawaïaanse eilandengroep.’
Meerdere eilanden in een zee op Mars
Hildenbrand is de hoofdauteur van het artikel, dat onlangs werd gepubliceerd in het journal Earth and Planetary Science Letters. Naast de klif rond Olympus Mons spreken Hildenbrand en zijn collega’s ook van soortgelijke hellingen rond een andere Marsvulkaan: Alba Mons, zo’n 1600 kilometer ten noordoosten van Olympus. Ook deze helling zou uit gestold lava in zee zijn ontstaan.
Maar sceptici beweren dat de steile kliffen ook kunnen zijn voortgekomen uit lavastromen die helemaal niet met water in aanraking zijn gekomen. De terrassen rond Olympus Mons zouden namelijk veel te hoog zijn om ooit een kustlijn te hebben gevormd. ‘Ik ben niet overtuigd,’ zegt onder meer Patrick McGovern van het Lunar and Planetary Institute in Houston. ‘Maar het is een interessante hypothese. Olympus Mons is altijd fascinerend om te bestuderen.’
Een oceaan van zesduizend meter diep?
Olympus Mons is ongeveer zeven keer zo groot als Nederland. Wetenschappers vermoeden dat de vulkaan zulke megalomane proporties heeft kunnen aannemen, omdat de zwaartekracht op Mars slechts een derde van die op aarde is. Bovendien is de mantelpluim die de Olympus vormde al miljarden jaren actief. Mars heeft geen tektonische platen die de berg over de mantelpluim heen zouden doen schuiven – zoals dat bij aardse vulkanen wel gebeurt. Daarom heeft de vulkaan al die tijd kunnen groeien.
De auteurs van het onderzoek schrijven dat de klif zich moet hebben gevormd toen Olympus Mons een stuk minder hoog was dan nu. ‘We denken heus niet dat er op Mars een oceaan van zesduizend meter diep is geweest,’ zegt Hildenbrand. In plaats daarvan oppert hij dat het enorme gewicht van de vulkaan de omliggend zeebodem omlaag duwde, en dat die later door vulkanische opheffing weer omhoog kwam.
De tijd zal het leren
Maar zeker weten doen de onderzoekers het niet. In de toekomst zal radiometrische datering van de rotsen in de klif wellicht uitsluitsel kunnen bieden. ‘Op dit moment kunnen we de precieze leeftijd van zowel Olympus als Alba Mons alleen nog maar schatten aan de hand van kratertellingen,’ zegt Hildenbrand. ‘Met monsters van de twee vulkanen kunnen we hun ontstaan werkelijk dateren. Alleen dan weten we zeker of ze ooit met water zijn omringd.’
