Supernova’s, het spectaculaire exploderen van sterren, geven astronomen een kijkje in hoe het universum er miljarden jaren geleden uitzag. Begin juni 2024 ontdekten astronomen tien keer zo veel verre supernova’s als ooit tevoren, waaronder de oudste en verste supernova die ooit is waargenomen.

De ontdekking van deze supernova’s is te danken aan de James Webb-telescoop van NASA. Astronomen analyseerden beelden die de telescoop in de ruimte maakte en troffen in een klein stukje hemel al zo’n tachtig supernova’s. Een groot deel hiervan bevindt zich op grotere afstand van de aarde dan de supernova’s die tot nu toe bekend waren. Ze zouden dateren uit de tijd dat het universum nog ‘jong’ was.

James Webb kijkt verder dan ooit

Om de verre en dus oudere supernova’s te vinden namen onderzoekers meerdere beelden die Webb in een jaar tijd maakte onder de loep. Daarop zochten ze naar lichtbronnen die in beeld verschenen en weer verdwenen, in vaktermen ook wel transiënten genoemd. De astronomen wisten zo tientallen supernova’s waar te nemen, die miljarden jaren geleden plaatsvonden.

‘We wisten dat deze zwakke en verre supernova’s bestonden, maar we konden ze eerder niet zien,’ aldus astronoom Justin Pierel, die aan het onderzoek meewerkte. Omdat James Webb is ontworpen om in het infraroodspectrum te kunnen kijken, weet de telescoop nog dieper in het heelal te speuren dan voorgangers als Hubble.

Hoe oud is de oudste supernova?

James Webb kan supernova’s waarnemen dankzij een fenomeen dat bekendstaat als kosmologische roodverschuiving. Wanneer licht door de ruimte reist, wordt de golflengte uitgerekt als kauwgom. De golflengten van het licht worden langer en vallen in het infrarode deel van het spectrum. Dat is onzichtbaar voor het blote oog, maar kan wel worden opgevangen door telescopen die hierop zijn ingesteld.

Hoe hoger de roodverschuiving is, hoe ouder de supernova is. Zo komt een roodverschuiving van 2 overeen met een supernova die plaatsvond toen het universum ongeveer 3,3 miljard jaar oud was. De nieuw ontdekte supernova’s hebben een roodverschuiving van 3,6, wat betekent dat de explosies plaatsvonden toen het universum zo’n 1,8 miljard jaar oud was. Dat maakt de oudste en verste supernova die tot nu toe is waargenomen twaalf miljard jaar oud.

Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.