Ze zwemmen naast elkaar alsof ze één zijn, twee noordkapermannetjes, die allebei een vin over de ander hebben geslagen.

Het zag eruit alsof ze elkaar een knuffel gaven.

‘Is dit een teken van genegenheid? Is het liefde?’ vroeg noordkaperdeskundige Michael Moore, van het Woods Hole Oceanographic Institution in Massachusetts zich af. Hij zat in een bootje in de Cape Cod Bay, samen met zijn collega Amy Knowlton en fotograaf Brian Skerry en diens assistent. ‘We besloten om er voorlopig het woord ‘genegenheid’ voor te gebruiken.’

De wetenschappers waren op 28 februari het water opgegaan om noordkapers te tellen en om de omvang en het welzijn van de dieren met eigen ogen te bekijken. In de lente trekken de walvissen noordwaarts. Ze gaan vanaf de warme Caribische wateren, waar hun jongen worden geboren, naar de koudere zee voor de kust van het noordoosten van de Verenigde Staten en Canada. Daar leven grotere hoeveelheden van het zoöplankton dat ze eten.

Lees ook: Walvissen hebben net als wij cultuur. Maar hoe fotografeer je dat?

Moore vertelt dat het voor het eerst was dat hij noordkapers zo zag zwemmen. Wetenschappers noemen deze houding ‘buik-aan-buik’-gedrag. Naar zijn zeggen zijn de opnamen van de twee mannetjes, die werden gemaakt met behulp van een drone van National Geographic Explorer Skerry, de beste beelden die ooit werden gemaakt van dit fenomeen.

Op de opnamen is een groep walvissen te zien die vlak onder het wateroppervlak zwemt. Op een bepaald moment zijn er beelden te zien van een aantal dieren die zich op vier uur zwemmen van een andere groep bevinden. Ze zwemmen door de baai en zijn mogelijk aan het paren.

‘Wat we met mijn beeldmateriaal voornamelijk willen doen is zorgen dat mensen met deze dieren mee gaan leven,’ aldus Skerry. ‘De wetenschappelijke feiten bleken op zichzelf onvoldoende om het publiek in actie te krijgen. De kans bestaat dat onze generatie meemaakt dat deze soort uitsterft.’ (Laat je door Skerry meenemen naar de verborgen wereld van walviscultuur.)

Er zijn tegenwoordig nog geen vierhonderd noordkapers meer over in zee, wat de soort een van de meest bedreigde diersoorten op aarde maakt. Al in de twintigste eeuw was hun aantal enorm gekelderd na een eeuw van commerciële jacht op de dieren, en hun aantal daalt nog steeds. Alleen al in de afgelopen vier jaar werden 34 noordkapers dood aangetroffen op stranden nadat ze in visnetten en -lijnen verstrikt waren geraakt of in botsing waren gekomen met een schip. Op iedere aangespoelde walvis wordt sectie uitgevoerd om de doodsoorzaak te bepalen.

Bekijk ook: Timelapse laat zien wat er gebeurt met 337 aangespoelde walvissen

Uit onderzoeken blijkt dat walvissen groepen vormen om te spelen, sociale banden te onderhouden, om te paren of om zich op het paren voor te bereiden. ‘Noordkapers hebben heel regelmatig dit soort sociale interacties aan het wateroppervlak,’ vertelt gedragsecoloog Susan Parks van de Amerikaanse Syracuse University. ‘Er zijn waarnemingen van dit gedrag gedaan in alle leefomgevingen en in alle perioden van het jaar.’

Voor Moore was de vermoedelijke walvisknuffel meer dan alleen opvallend dierengedrag. ‘Het maakte onder meer zo'n indruk op me omdat er in de afgelopen twintig jaar zo afschuwelijk veel slecht nieuws was over noordkapers,’ vertelt hij. ‘Ik heb een heleboel secties gedaan, waarbij ik ze op het strand in stukken sneed.’

Wat hem vooral verraste was ‘de kalmte waarmee het allemaal gebeurde. Het zag eruit als een langzame dans,’ vertelt hij. ‘Doordat ik dat privémoment in die groep van zo dichtbij kon meemaken, leek het een sprankje hoop te bieden.’

De zachtaardigheid van noordkapers.

‘Deze jongens zoeken gewoon contact met elkaar,’ zegt Knowlton van het New England Aquarium in Boston over de zogenaamde knuffel. ‘We kunnen niet met zekerheid zeggen wat dit betekent.’

Volgens Moore toont de video de zachtaardigheid van noordkapers. Als de mannetjes zich voorbereiden om te paren, zijn ze ‘voorzichtig, ontspannen en traag,’ vertelt hij.

‘Walvissen raken elkaar aan. Vissen raken elkaar aan. Vogels, insecten, muizen raken elkaar aan. Deze beelden zijn niet per se heel nieuw of belangwekkend, het ziet er gewoon heel lief uit,’ aldus Michelle Fournet die onderzoek doet naar zeezoogdieren aan de Cornell University. Dit gedrag bestempelen als knuffelen is een voorbeeld van ‘antropomorfisme’: onze neiging om menselijke trekjes te zien in dierengedrag. Dat kan de kennis over het gedrag van dieren in de weg staan.

Maar Skerry wijst op andere antropomorfische gedragingen waarvoor wetenschappelijk bewijs bestaat, zoals orka's die rouwen of beloega's die geluiden maken van plezier.

Tijdens het maken van de documentaire Secrets of the Whales voor Disney+ ‘vertelden wetenschappers dat walvissen cultuur en een persoonlijkheid hebben, en plezier en verdriet kennen,’ vertelt Skerry. ‘Dat was enkele decennia geleden nog anders. Maar tegenwoordig zeggen veel traditionele wetenschappers hetzelfde.’

Een 'piepklein sprankje hoop'

Botsingen met schepen en visserstuig waarin de dieren verstrikt raken vormen de grootste uitdagingen voor het herstel van de noordkapers. Maar het geboortecijfer van de dieren loopt ook terug, mogelijk vanwege voedselschaarste in de noordelijke gebieden die het gevolg is van de klimaatverandering.

Van de overgebleven walvissen zijn er slechts zo'n honderd vrouwtjes in de vruchtbare leeftijd. Zij kunnen eens in de drie jaar een kalfje krijgen. Door deze lage voortplantingssnelheid is elk exemplaar van de dieren van belang.

‘Ik ben heel erg geïnteresseerd in de vraag wat ervoor nodig is om te zorgen dat een noordkaper in staat is om drachtig te raken,’ aldus Moore.

Om de soort op peil te houden, moeten er ieder jaar zo'n dertig kalfjes worden geboren, aldus Moore. Tussen december 2020 en maart dit jaar werden 17 pasgeboren jongen gezien in de zee tussen de staten Florida en North Carolina. Dat is gunstig, zegt hij, gezien het feit dat er in de afgelopen vier jaar in totaal slechts 22 werden geteld.

De Amerikaanse National Marine Fisheries Service is bezig om nieuwe regelgeving in te voeren die moet voorkomen dat walvissen verstrikt raken in netten waarmee schaaldieren worden gevangen. Daarnaast heeft het bureau snelheidslimieten ingesteld voor schepen, op de routes waar de walvissen langs trekken. (Dierenbeschermers dringen aan op strengere maatregelen.)

‘Er is zo weinig goed nieuws te melden over deze dieren,’ aldus Moore. ‘En dit stukje video biedt in ieder geval een piepklein sprankje hoop.’ De walvissen die door Cape Cod Bay zwommen waren misschien niet actief aan het paren, ‘maar ze waren zich wel aan het voorbereiden om zich voort te planten,’ vertelt hij.

Brian Skerry is een National Geographic Society Explorer en Storytelling Fellow. Lees meer over de steun die de Society geeft aan oceaanonderzoekers. Deze onderzoeksreis was mogelijk dankzij de steun van de Conservation Law Foundation, het Woods Hole Oceanographic Institution en het New England Aquarium.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com