Op aarde duurt een dag ongeveer 24 uur. Maar rond oud en nieuw lijkt dat ineens anders: de jaarwisseling strekt zich uit over bijna 25 uur. Terwijl op de ene plek al wordt afgeteld, is het elders nog diep in de vorige dag. Die wereldwijde tijdsspreiding heeft alles te maken met een bijzonder denkbeeldige lijn op de wereldkaart: de internationale datumgrens.
Wat is de internationale datumgrens?
De internationale datumgrens werd in 1884 vastgesteld tijdens een internationale conferentie, om verwarring in de snel groeiende scheepvaart en spoorwegen te voorkomen. In theorie loopt de datumgrens van noord naar zuid over de 180ste meridiaan, dwars door de Grote Oceaan.
Leestip: De geschiedenis van de champagne gaat terug tot buiten de Franse landsgrenzen
Die lijn ligt precies aan de andere kant van de nulmeridiaan bij het Engelse Greenwich, waar onze standaardtijd (UTC) vandaan komt. Steek je de datumgrens over, dan spring je in één klap een hele kalenderdag vooruit of achteruit.
In de praktijk is de datumgrens echter geen strakke rechte lijn. Landen die in de buurt liggen, mogen zelf bepalen aan welke kant ze vallen. Daardoor maakt de lijn op wereldkaarten opvallende bochten.
Waarom bestaan er meer dan 24 tijdzones?
Het wordt nog iets ingewikkelder. Hoewel de aarde theoretisch is verdeeld in 24 tijdzones (één per uur), bestaan er in werkelijkheid 38 verschillende lokale tijden. Sommige landen laten hun klok bewust een halfuur of zelfs drie kwartier afwijken van de standaardtijd (UTC of GMT).
Dat betekent dat de overgang van oud naar nieuw jaar niet in nette stappen verloopt, maar in een lange reeks van lokale middernachten, verspreid over meer dan een etmaal.
Wie viert oud en nieuw als eerste?
Met die kennis rijst de logische vraag: waar op aarde begint het nieuwe jaar als eerste? Dat gebeurt in Kiribati, een eilandrepubliek in Oceanië die bestaat uit 33 eilanden. Opvallend genoeg ligt Kiribati geografisch onder Hawaï, maar viert het toch een volle dag eerder oud en nieuw. Dat komt doordat de eilandstaat bewust aan de ‘vroege’ kant van de datumgrens ligt.
Die keuze is relatief recent. Tot 1995 werd Kiribati nog door de datumgrens in twee delen gesplitst. De regering besloot toen alle eilanden dezelfde datum te geven. Dat was niet alleen praktisch, maar ook economisch slim: Kiribati profileert zich sindsdien graag als de plek waar het nieuwe jaar als eerste ter wereld begint.
En wie is als laatste aan de beurt?
Aan het andere uiteinde van de wereld zijn er ook hekkensluiters. Strikt genomen zijn dat Baker Island en Howland Island, twee onbewoonde Amerikaanse eilanden. Omdat daar niemand woont, gaat de eer van de laatste jaarwisseling naar Niue en Amerikaans Samoa, beide gelegen in de Grote Oceaan.
Tot 2011 hoorde ook het onafhankelijke Samoa bij die laatste groep. Maar het land besloot zijn tijdzone te verplaatsen om beter aan te sluiten bij belangrijke handelspartners Australië en Nieuw-Zeeland. Met één politieke beslissing sprong Samoa letterlijk een dag vooruit, en werd het van een van de laatste plekken ineens een van de eerste waar het nieuwe jaar begint.
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
