In werkelijkheid hebben katten geen negen levens, maar Jacob de leeuw komt er aardig in de buurt. Hij heeft al vier tragedies overleefd waaraan minder geharde dieren misschien zouden zijn bezweken: hij is in een snaarval verstrikt geraakt, heeft vastgezeten in een leeuwenklem, is vergiftigd door stropers en werd door de horens van een buffel verwond.
Nog niet zo lang geleden raakte de zes jaar oude Afrikaanse leeuw, die tot een groep Oegandese leeuwen behoort die de gewoonte heeft ontwikkeld om in bomen te klimmen, gevangen in een leeuwenklem. Dat gebeurde in augustus 2020 in het aangrenzende Virunga National Park (binnen de grenzen van de Democratische Republiek Congo), waar Jacobs troep soms doorheen trekt.
Door de klem moest één poot van de leeuw niet ver boven de klauw worden afgezet. Na meerdere behandelingen door een team van dierenartsen van de Uganda Wildlife Authority heeft Jacob geleerd om zich op drie poten te redden en doet hij zelfs weer mee aan de jachtpartijen van zijn troep. Sinds de tragedie heeft hij met tenminste drie vrouwtjes gepaard, zegt Alex Braczkowski, de leeuwenexpert en National Geographic-onderzoeker die Jacob in februari filmde in diens territorium, het Queen Elizabeth National Park in Oeganda.
Lees ook: Waar ooit leeuwen heersten, verdwijnen ze nu gestaag
Volgens Braczkowski is de ongelooflijke veerkracht van de leeuw een bron van inspiratie, vooral op Wereldleeuwendag (10 augustus), die in 2013 door de National Geographic-onderzoekers Dereck en Beverly Joubert in het leven werd geroepen.
“Het laat nog eens zien dat als deze dieren ook maar een kleine kans krijgen om te overleven, ze een goed bestaan kunnen leiden. Dat is echt bijzonder,” zegt Braczkowski. “Het is heroïsch.”
Maar de lijdensweg van Jacob getuigt ook van de grote gevaren die de Afrikaanse leeuw bedreigen. In het wild leven er nog maar zo’n 20.000 exemplaren, en de soort wordt door de International Union for Conservation of Nature geclassificeerd als kwetsbaar voor uitsterving. In heel Afrika richten stropers zich steeds meer op leeuwen, om de tanden, klauwen en beenderen van de grote katten te kunnen verkopen. Volgens Paul Funston, hoofd van het leeuwenprogramma van Panthera, de belangrijkste internationale organisatie ter bescherming van grote katachtigen, worden dit soort lichaamsdelen in Zuidoost-Azië (en onder een paar Afrikaanse bevolkingsgroepen) verhandeld als heelmiddeltjes en statussymbolen.
Lees ook: Waarom we niet echt weten hoeveel leeuwen er zijn in Afrika
Zes leeuwen uit de troep van Jacob werden in maart 2020 vergiftigd door stropers, maar Jacob zelf liep daarbij geen schade op. Een paar weken later liep Jacob bij een aanval van een dier – mogelijk een kafferbuffel of een knobbelzwijn – diepe steekwonden in zijn borst op. En in 2019 raakte de leeuw verstrikt in de snaarval van een stroper, waarna hij werd gered. (Lees meer over de elf Oegandese ‘boomleeuwen’ die in 2018 stierven door vergiftiging.)
“Het is van vitaal belang dat deze illegale handel wordt gestopt, want daardoor lopen veel leeuwenpopulaties die al ernstig in aantallen zijn teruggelopen het reële risico om plaatselijk uit te sterven,” zegt Funston.
Groeiende bedreiging
Jacob draagt een halsband met een radiozendertje, dat de Uganda Wildlife Authority alarmeert wanneer de leeuw zich niet langer verplaatst, een teken dat hij misschien gewond is geraakt. Toen Jacob zijn poot kwijtraakte, begon de dienst aan een ambitieus project om hem te redden. Het dier onderging talloze behandelingen en er werd advies ingewonnen bij experts van meerdere organisaties, waaronder de Uganda Conservation Foundation en de Wildlife Conservation Society.
Ondanks het feit dat de regio populair is bij toeristen, is het aantal incidenten met snaarvallen in het gebied de laatste jaren toegenomen. De stropers zijn er niet alleen op uit om leeuwen te doden maar ook om andere zoogdieren als ‘bushmeat’ te vangen.
Door het gebruik van snaarvallen zijn veel populaties van prooidieren in het gebied in aantallen teruggelopen. Uit onderzoek is gebleken dat de leeuwen hier ongeveer zesmaal zo ver moeten lopen om een geschikte prooi te vinden dan hun soortgenoten in de Keniaanse Masai Mara National Reserve en dat ze inmiddels in een veel groter gebied jagen dan tien jaar geleden.
In het Queen Elizabeth-park en het omliggende gebied “draait het bij de bescherming van de leeuwen om de belangrijke samenwerking tussen de Uganda Wildlife Authority en samenwerkende ngo’s – en om op het juiste moment op de juiste plek aanwezig te zijn,” zegt Braczkowski.
Lees ook: Leeuwen die vee aanvallen worden meestal herplaatst, vaak met dodelijke afloop
Milieubeschermers zijn het erover eens dat er meer gedaan moet worden om de illegale handel in lichaamsdelen van leeuwen te bestrijden. Zo moet er meer geld beschikbaar komen voor het aanstellen van opzieners, die de leeuwen kunnen bewaken en patrouilles kunnen lopen om strikken te vernietigen. Daarnaast moet er beter worden samengewerkt tussen verschillende organisaties om het wild te beschermen en moet de lokale bevolking meer bij het behoud van de leeuwen worden betrokken. (Lees meer over snaarvallen en ontdek waarom ze inmiddels de grootste bedreiging voor Afrikaanse leeuwen vormen.)
Volgens Funston wordt de Afrikaanse leeuw in 15 tot 20 procent van zijn nog resterende verspreidingsgebied goed beschermd, met name in delen van zuidelijk Afrika en Oost-Afrika.
Maar als het zetten van snaarvallen en andere vormen van stroperij niet onder controle gebracht worden, zal de soort “de komende jaren in bepaalde gebieden van zijn verspreidingsgebied waarschijnlijk uitsterven.”
De National Geographic Society wijdt zich aan het belichten en beschermen van de pracht van onze wereld en heeft het werk van onderzoeker Alexander Braczkowski gefinancierd. Lees meer over de steun van de Society aan National Geographic-onderzoekers die belangrijke diersoorten beschrijven en beschermen.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
