Vliegende eekhoorns zijn op zichzelf al uitzonderlijke knaagdieren. Ze beschikken over huidflappen tussen hun poten, waarmee ze zweefvluchten over flinke afstanden kunnen afleggen tussen de bomen waarin ze leven. Maar uit nieuw onderzoek is gebleken dat sommige van deze knaagdieren een bizar geheim verbergen – onder ultraviolet licht gloeit hun vacht in een helderroze kauwgumkleur.
Daarmee behoren de eekhoorns tot slechts een handvol zoogdieren dat fluorescerend is, oftewel het vermogen heeft om licht van één kleur te absorberen en het in een andere kleur weer uit te zenden. De vondst roept fascinerende vragen op over de functie van deze gloeikracht en lijkt erop te wijzen dat deze eigenschap onder zoogdieren gebruikelijker is dan toe nu toe werd aangenomen.
De ontdekking werd geheel bij toeval gedaan, zegt Paula Spaeth Anich, biologe aan het Northland College en hoofdauteur van de nieuwe studie, die deze maand wordt gepubliceerd in het Journal of Mammalogy.
Volgens Anich was het Jon Martin – hoogleraar bosbouw en medeauteur van de nieuwe studie – die tijdens een nachtelijk onderzoek in een bos in Wisconsin een zaklantaarn met uv-licht gebruikte om het bladerdak af te speuren op korstmossen, schimmels, planten en kikkers die soms fluorescerend zijn.
“Op een avond,” zo vertelt Anich, “hoorde hij in de buurt van een voedersilo voor vogels het getjirp van een vliegende eekhoorn, richtte er zijn zaklantaarn op en zag tot zijn verbazing dat het dier in het roze oplichtte.”
Gloeiende eekhoorns
Martin vertelde Anich – die onderzoek doet naar knaagdieren – van het voorval. “Ik moet toegeven dat de ontdekking me een beetje verwarde,” zegt Anich. “Ik probeerde het in een of andere context te plaatsen die ik kon begrijpen. Was deze kleur het gevolg van het dieet? Was het een plaatselijk fenomeen?”
Om uit te zoeken hoe wijdverbreid het kenmerk was, bezochten de onderzoekers het Science Museum of Minnesota en het Field Museum in Chicago om vachten van vliegende eekhoorns te bestuderen. De vliegende eekhoorns van Noord-Amerika (Glaucomys) omvatten drie soorten die in bomen leven, met een verspreidingsgebied dat zich van het Pacifische Noordwesten via Canada en het oosten van de VS tot in Midden-Amerika uitstrekt. Het team nam foto’s bij zichtbaar en ultraviolet licht, vergeleek ze met niet-vliegende eekhoorns en mat de intensiteit van de fluorescentie.
Niet-vliegende eekhoorns bleken niet op te lichten, maar met uitzondering van één exemplaar gloeiden alle soorten vliegende eekhoorns in een soortgelijk roze kleur, ongeacht de sekse of de locatie van het dier.
“We vonden de fluorescentie in vachten van Glaucomys uit de 19e tot de 21e eeuw, en van Guatemala tot Canada, in mannetjes en vrouwtjes, in alle museumcollecties en in alle seizoenen,” zegt Anich.
Hoewel bepaalde onderdelen van andere dieren – waaronder de snavels van papegaaienduikers en de botten van kameleons – in het donker een spookachtig, blauw schijnsel kunnen afgeven als ze met uv-licht worden beschenen, zijn de enige andere zoogdieren met een fluorescerende vacht een groep van ruim twintig soorten opossums. Deze buidelratten leven in heel Noord- en Zuid-Amerika en hebben geen nauwe verwantschap met vliegende eekhoorns, leven in heel andere ecosystemen en hebben een ander dieet.
Maar vliegende eekhoorns hebben wel één ding gemeen met deze opossums: ze zijn allemaal ’s nachts en in de ochtend- en avondschemering actief, terwijl de meeste andere eekhoorns hun voedsel overdag zoeken.
Bij weinig daglicht is de hoeveelheid uv-licht relatief groot, waarbij wordt aangenomen dat uv-zicht over het algemeen belangrijk is voor nachtdieren. Anich denkt dan ook dat de roze gloed iets heeft te maken met het nachtzicht en de onderlinge communicatie van de dieren.
De roze kleur kan vliegende eekhoorns ook helpen bij het navigeren in koude en besneeuwde omgevingen, waarmee alle drie de soorten in een deel van hun verspreidingsgebied te maken hebben.
“De oplichtende vacht zou herkenbaarder zijn in besneeuwde landschappen vanwege het hoge aandeel van uv-straling die door de sneeuw wordt gereflecteerd,” zegt Anich. “Als dit kenmerk een rol speelt in de onderlinge communicatie tussen de dieren, zou de sneeuw die communicatie een ‘boost’ geven.”
Signaal en ruis
Maar wat heeft de fluorescentie zelf te betekenen? Corinne Diggins, een wildbiologe van de Virginia Tech University die niet bij de nieuwe studie was betrokken, denkt dat het mogelijk een manier voor de eekhoorns is om aan te geven dat ze betrekkelijk gezond en viriel zijn, en dus potentiële paringspartners.
“Misschien smelten de vrouwtjes helemaal weg bij het zien van de fluorescerend roze onderbuik van een mannetje,” zegt Diggins.
Maar Anich denkt niet dat dit waarschijnlijk is, omdat er geen seizoenspiek in de fluorescentie was te herkennen, noch enig onderscheid tussen mannetjes en vrouwtjes. Intussen weten de onderzoekers nog niet welk mechanisme de fluorescentie veroorzaakt.
Anich en haar team denken nog aan een andere reden voor de roze gloed: camouflage of mimicry. Veel korstmossen die op bomen groeien, zijn eveneens fluorescerend, dus zou de roze vacht van de eekhoorns een manier kunnen zijn om in de omgeving op te gaan. Andersom vertonen sommige uilensoorten een helderroze fluorescentie op de onderbuik, zodat het mogelijk is dat eekhoorns deze kleur als mimicry nabootsen.
Jim Kenagy, curator zoogdieren van het Burke Museum van de University of Washington, was niet betrokken bij dit onderzoek en vraagt zich af of de fluorescentie ook bij andere soorten vliegende eekhoorns in de wereld wordt aangetroffen.
“Het is verrassend dat ze geen andere soorten uit de onderfamilie van vliegende eekhoorns hebben gecontroleerd,” zegt Kenagy.
De ontdekking laat in elk geval duidelijk zien hoe weinig we nog over deze dieren weten.
“Het onderzoek benadrukt hoeveel we nog kunnen leren over de wijze waarop vliegende eekhoorns op elkaar en op hun omgeving reageren,” zegt Diggins.
Meer inzicht in de wijze waarop vliegende eekhoorns de wereld zien – en hoe die wereld de eekhoorns ziet – is van groot belang om te begrijpen welke habitats deze dieren nodig hebben en daarmee hoe ze het best beschermd kunnen worden. De ontdekking opent ook de mogelijkheid dat veel andere zoogdieren een vacht hebben die in uv-licht gloeit terwijl we daar geen weet van hebben.
“De les die we daaruit trekken is dat wij vanuit ons standpunt als dagprimaten veel aspecten van de communicatie en waarneming van dieren in het schemerdonker of bij nacht over het hoofd zien,” zegt Anich.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
