In de natuurserie Hostile Planet komen de vijandigste gebieden ter wereld aan bod. Zes afleveringen vol adembenemende en nooit eerder vertoonde beelden uit het wild laten zien hoe dieren zich aan moeten passen aan een wereld die sneller verandert dan ooit tevoren. Kijk vanaf woensdag 24 april wekelijks om 21:00 naar de zenuwslopende serie op National Geographic.
Het leven is hard voor brandganzen, die de ijzige temperaturen van het Noordpoolgebied moeten trotseren en hun kuikens tegen roofdieren moeten beschermen door nesten op hoge klippen te bouwen. Die laatste strategie heeft één groot nadeel: voordat de kuikens aan het echte leven kunnen beginnen, moeten ze eerst een diepe val – soms van honderd meter of meer – overleven.
De gansjes moeten – soms al een etmaal nadat ze uit het ei zijn gekropen – hun nest verlaten om op zoek te gaan naar het gras waarmee deze vogels zich voeden. Het gras kan niet door de ouders naar de kuikens worden gebracht. Brandganzen leggen doorgaans drie tot vijf eieren per jaar.
Om het gras en ook de zee (waar ze beter beschermd zijn tegen roofdieren) te bereiken, moeten de kuikens zich – in navolging van hun ouders – vanuit het nest op de hoge klip naar beneden storten.
Hoewel het avontuur er angstaanjagend uitziet, zijn de kuikens zó licht dat ze meestal niet gedood worden als ze de grond raken, zegt David Cabot, adjunct-professor aan het University College Cork in Ierland.
“Ze zijn vederlicht en pluizig, waardoor ze tijdens de val vaak van de rotsen lijken te stuiteren,” zegt Cabot, die het ongelooflijke fenomeen in 1985 als eerste op film vastlegde. “Slechts enkele kuikens komen om het leven, omdat ze in rotsspleten of geulen vallen, of op een scherp stuk rots belanden.”
Het echte gevaar zijn de roofdieren – vooral poolvossen, maar ook vraatzuchtige zeemeeuwen – die de kuikens op de route van de voet van de klip naar de zee opwachten. Vossen “grijpen zoveel mogelijk kuikens als ze kunnen en verstoppen de karkassen voor later,” zegt Cabot.
De ganzenouders proberen de vossen en meeuwen te verjagen, meestal met weinig succes, zegt hij.
Er zijn drie grote populaties brandganzen, die broeden in het oosten van Groenland (waar ook deze video werd gemaakt), op Spitsbergen en op Nova Zembla.
Focus op de val
Het kostte regisseur Mateo Willis drie weken om dit tafereel vast te leggen voor een nieuwe documentaire die in de serie Hostile Planet op het National Geographic Channel vertoond zal worden.
De kuikens kruipen eind juni, begin juli meestal tussen zes uur ’s ochtends en tien uur ’s avonds uit hun ei en springen later op dezelfde uren van de dag uit het nest, vertelt Willis. Om de opname te kunnen maken moesten Willis en zijn crew dus gedurende deze uren klaarstaan. Willis maakte zijn opnamen van bovenaf terwijl zijn twee collega’s onderaan de klip filmden.
“Het is een van die gevallen waarin je moet wachten en nog eens wachten...,” zegt Willis. “Je bent op van de zenuwen,” zegt hij, want “je krijgt bijna geen slaap” en dan moet je plotseling zo’n adembenemende val in beeld brengen.
“Het is een veeleisende opname,” zegt hij. “Je moet dat kleine grijze bolletje tegen de achtergrond van de grijsbruine rotsen volgen terwijl het op hoge snelheid naar beneden valt. En zodra het kuiken iets raakt, verandert het van richting.”
Iemand die al jaren taferelen in de natuur filmt, zoals Willis, kan soms een beetje immuun worden voor de hardheid van het biologische leven. Maar het avontuur van deze pas uitgekomen kuikens raakte Willis toch diep.
De overlevenden
“Dit is een van die keren dat je onwillekeurig meeleeft met de kuikens,” zegt hij. En als vader van twee zonen leeft Willis “ook met de ouders mee.”
Toch is deze meedogenloze strategie “blijkbaar iets dat goed genoeg werkt,” zegt hij. Volgens Cabot overleeft rond negentig procent van de kuikens de val.
Maar door het grote aantal roofdieren, waaronder vossen en roofvogels, zal slechts de helft of minder van de jonge vogels volwassen worden en hun reis naar de wintergronden – voornamelijk het Schotse eiland Islay – volbrengen.
Tienduizenden brandganzen maken jaarlijks de trek naar dit eilandje om zich er vol te vreten met gras. Deze massale trek levert problemen op voor de plaatselijke boeren, die beweren dat de hongerige vogels de melkveehouderij en schapenteelt verstoren. In 2010 stond de Schotse regering het afschieten van de ganzen toe, en nu worden elk jaar duizenden vogels gedood: volgens het Schotse platform voor onderzoeksjournalistiek The Ferret zijn er alleen al in 2017 en 2018 ruim 3300 ganzen afgeschoten.
Hierdoor is de ganzenpopulatie – die sinds de jaren zestig van de vorige eeuw gestaag was gegroeid – aanzienlijk geslonken. Bij de laatste telling in 2018 omvatte de populatie in het oosten van Groenland rond 70.000 vogels, een afname van ruim tien procent sinds 2013, aldus de Wildfowl & Wetlands Trust, een Britse ngo die de kolonie om de vijf jaar telt.
Sprong in het diepe
Brandganzen zijn niet de enige dieren die zich aan zulke hoge sprongen wagen, hoewel ze van alle vogels wel de meest spectaculaire val maken.
“De kuikens van veel watervogels verlaten het nest ook heel snel, zoals Carolina-eenden, die in hoge bomen nestelen,” zegt Isabella Scheiber, biologe aan de Universiteit van Wenen. Hoe eng het er ook uitziet, zo’n sprong is “doorgaans een hele veilige manier om te ‘vallen’, een beetje alsof je met een parachute springt,” zegt zij.
Kuikens die hun ouders niet volgen en achterblijven als het tijd wordt om de vleugels uit te slaan, worden vaak in de steek gelaten en sterven.
Het is niet ongewoon dat een heel nest brandgansjes verloren gaat. In 1998 werd zo’n vreselijke gebeurtenis beschreven in een onderzoek naar brandganzen op Spitsbergen: “Een oudermannetje stootte per ongeluk een van de kuikens uit het nest op de klip, een ander kuiken werd gegrepen door een hongerige meeuw en een derde kuiken kwam om toen het in een waterval sprong,” schreven de auteurs van de studie.
Vergeleken daarmee hadden de brandgansjes in de Hostile Planet-aflevering meer geluk, omdat één gansje uit het nest het uiteindelijk overleefde. En hopelijk zal die jonge gans een partner vinden en naar Groenland terugkeren om zijn of haar eigen kuikens groot te brengen.
Kijk vanaf woensdag 24 april elke week om 21:00 naar Hostile Planet.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op Nationalgeographic.com
