De saiga overleefde ijstijden, jachtpartijen van Dzjengis Khan en zijn vrouw Börte, de opkomst van de grootschalige landbouw en moderne stroperij. Toch stond deze bijzondere antilope nog geen twee decennia geleden op het punt van uitsterven.

In 2005 waren er nog slechts 48.000 saiga’s in het wild, verspreid over de steppe van Kazachstan, Rusland, Mongolië en Oezbekistan en leken de dagen van de bedreigde soort geteld. Maar er is goed nieuws: de saiga (Saiga tatarica) is bezig aan een wonderlijke comeback. Waaraan is die opmars te danken?

Waarom stierf de saiga bijna uit?

‘In heel korte tijd maakte de saigapopulatie een vrije val en stond deze ineens aangemerkt als ernstig bedreigd, de hoogste risicocategorie op de Rode Lijst van de IUCN,’ zegt Eleanor Jane Milner-Gulland, hoogleraar biodiversiteit aan University of Oxford en medeoprichter van de Saiga Conservation Alliance, een groep onderzoekers en natuurbeschermers die zich inzet voor de antilope.

Aan die vrije val lagen meerdere factoren ten grondslag. Allereerst de hoorn van saigamannetjes: landen als China, Singapore, Vietnam en Maleisië verwerken deze graag in traditionele medicijnen. De grote vraag leidde tot een stroperij-explosie. Een enorm hek op de grens tussen Kazachstan en Oezbekistan hielp evengoed niet mee: het liep dwars door de vaste migratieroute van de saiga.

In 2015 stierf meer dan de helft van de wereldwijde saigapopulatie als gevolg van een mysterieuze bloedziekte. Zeker 200.000 dieren kwamen om. Toen daar in 2017 het agressieve en zeer dodelijke PPR-virus, ook wel schapenpest, bovenop kwam, vreesden wetenschappers de definitieve nekslag voor de toch al zeldzame antilope.

De comeback van de saiga

Maar nu brengen diezelfde wetenschappers goed nieuws. Uit een nieuwe inventarisatie blijkt dat er weer 1,9 miljoen saiga’s grazen op de ruige Euraziatische steppe – zo veel dat de antilope is gepromoveerd van ernstig bedreigd naar bijna bedreigd.

‘Er heerst veel somberheid over natuurbehoud. Maar er is te weinig aandacht voor behaalde successen,’ stelt Milner-Gulland. ‘De recente comeback van de saiga is dan ook het absolute kroonstuk van 20 jaar keiharde, gezamenlijke inspanning.’

Hoe maakte de saiga zijn comeback? Allereerst komt dankzij de succesvolle internationale samenwerking tussen de landen waar de saiga veel voorkomt. Zo riepen onder andere Rusland, Mongolië, Kazachstan, Turkmenistan en Oezbekistan in 2006 een zogeheten memorandum van overeenstemming in het leven. Het doel? De saiga als diersoort behouden, zijn leefgebied herstellen en onverantwoorde consumptie ervan aan banden leggen.

De regering van Kazachstan zette nog eens extra in op strenge maatregelen tegen stroperij. De Saiga Conservation Alliance schoot hierbij te hulp door het bekostigen van de benzine, uniformen, motorfietsen en schuilplaatsen voor parkwachters die op de ruige, winderige steppen wonen. Ook kreeg de douane de beschikking over betere apparatuur om illegale waar aan de grens mee op te sporen. Ten slotte verklaarde Kazachstan meerdere regio’s tot beschermd gebied, met in totaal meer dan 12 miljoen hectare aan saigahabitat.

Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.