De priapulide worm staat vandaag de dag beter bekend onder zijn bijnaam: de ‘penisworm’. Wie dit 500 miljoen jaar oude wezen bekijkt, snapt meteen waar die naam vandaan komt. Deze nieuwe soort onderscheidt zich door een uniek gebit, dat hem duidelijk anders maakt dan verwante wormen.
Een vondst van miljoenen jaren oude tanden
In september 2023 sloot paleontoloog en promovendus Giovanni Mussini van de University of Cambridge (VK) zich aan bij een expeditie in de Grand Canyon. In rubberbootjes voeren hij en zijn collega’s over de troebele Colorado-rivier, op zoek naar fossielen uit het Cambrium: een periode waarin dieren razendsnel evolueerden.
De expeditie bleek een succes. Mussini en zijn collega’s vonden onder andere fossielen van kleine kreeftachtige diertjes en slakachtige weekdieren. De opvallendste vondst was echter die van twee verschillende soorten minuscule tandjes. De ene was scherp, de ander had pluizige uitsteeksels. Maar de herkomst van deze tandjes? Dat was op dat moment nog een raadsel.
Leestip: Dit fossiel is 444 miljoen jaar oud – en onthult een bijzondere inhoud
In de resultaten van de expeditie, gepubliceerd in het vakblad Science Advances, beschrijft Mussini nu tot wie deze bijzondere tandjes behoorden: een tot voor kort onbekende soort van de priapulide worm. Deze worm staat tegenwoordig beter bekend als de ‘penisworm’, te danken aan zijn opvallende uiterlijk. ‘Ze hebben een nogal bijzondere vorm,’ aldus Mussini.
Een buitenaardse uitstraling
Op aanraden van een collega met een voorliefde voor Star Wars noemde Mussini de nieuwe soort Kraytdraco spectatus, naar de krayt dragon uit de serie The Mandalorian. Een volwassen exemplaar kon zo’n vijftien tot twintig centimeter lang worden.
Leestip: Deze diersoorten zijn al miljoenen jaren oud, en bestaan nog steeds
De meeste peniswormen hebben scherpe stekels aan de buitenkant van hun keel. Deze soort had daarnaast ook ringen met zachte, veerachtige tandjes aan de binnenkant – iets wat nog nooit eerder is gezien. Die keel, oftewel de farynx, kon zelfs worden uitgeschoven.
De grotere tanden schraapten waarschijnlijk sediment of dode dieren, terwijl de fijnere ringen kleinere voedseldeeltjes filterden. Na de maaltijd werd de farynx weer naar binnen geklapt. ‘Zoals de vinger van een handschoen,’ zegt Mussini. Daardoor kreeg de worm opnieuw een bolvormig lijf in plaats van een langgerekte.
De evolutie van een roofworm
Priapuliden danken hun naam aan Priapus, de Romeinse vruchtbaarheidsgod, maar ze zijn een stuk ouder dan het geslachtsdeel dat hen die naam opleverde. Deze wormen behoren tot de oudste roofdieren op aarde. Sommige groeven gangen in de zeebodem en leefden als kluizenaar. Andere vormden symbiotische gemeenschappen.
Leestip: Nieuwe titanosaurussoort ontdekt die leek op een ‘uit de kluiten gewassen giraf’
Vandaag de dag leven er wereldwijd nog zo’n twintig soorten, maar die zijn in de loop van de evolutie gekrompen tot slechts enkele millimeters lang. ‘Misschien is er in de loop van miljoenen jaren een trend richting miniaturisering geweest,’ zegt Mussini. Voor deze oerwormen gold dus: grootte zegt niet alles.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
