In en rond Roopkund, een afgelegen meer hoog in het Indiase deel van de Himalaya, vind je een griezelig archeologisch mysterie: zo’n drie- tot zevenhonderd menselijke skeletten. Een onderzoek naar een deel van die overblijfselen, gepubliceerd in het tijdschrift Nature Communications in 2019, moest een licht schijnen op wat er was gebeurd bij dit skelettenmeer – maar de resultaten roepen meer vragen op dan antwoorden.
Al tientallen jaren proberen wetenschappers erachter te komen wie de mensen bij Roopkund waren en hoe ze stierven. Uit een reeks onderzoeken zou blijken dat de mensen van Zuid-Aziatische komaf waren en rond het jaar 800 n.C. zijn overleden. Dat wees erop dat de honderden mensen waarschijnlijk tegelijkertijd om het leven zijn gekomen.
Dood door gevechten is onwaarschijnlijk: bij de lichamen werden geen wapens of sporen van geweld gevonden. Ook waren de slachtoffers gezond toen zij stierven, zo wees onderzoek uit, waardoor een epidemie als oorzaak is uitgesloten.
Volkslied over ‘ijzeren ballen’
Zou het kunnen dat een lokaal volkslied prijsgeeft hoe de slachtoffers in Roopkund aan hun einde kwamen? Het lied beschrijft een koninklijke optocht tijdens de Raj Jat, een pelgrimstocht die elke twaalf jaar in de regio wordt gehouden om de godin Nanda Devi te eren, waarbij het heilige landschap werd onteerd door danseressen. Een woedende Nanda Devi zou vervolgens de groep hebben neergeslagen met ‘ijzeren ballen’ die ze uit de hemel gooide.
Een aannemelijke verklaring is dat de skeletten pelgrims waren die stierven tijdens de Raj Jat nadat ze terechtkwamen in een zware hagelstorm. Bij de botten zouden parasollen zijn gevonden van het type dat tijdens de processie gebruikt werd, en sommige schedels bevatten ongenezen fracturen – mogelijk het resultaat van grote hagelstenen, de dodelijke ijzeren ballen uit het lied.
Genetische analyse
Om dit scenario te toetsen, voerde een internationaal onderzoeksteam genetische analyses uit op de skeletten van 38 individuen gevonden bij het Roopkundmeer.
‘Toen we de resultaten zagen, werd duidelijk dat een deel van de mensen geen Zuid-Aziatische afkomst had,’ zegt Éadaoin Harney, onderzoeker aan Harvard University en co-auteur van het onderzoek. ‘Dat hadden we absoluut niet verwacht.’
De resultaten toonden aan dat 23 van de onderzochte skeletten een Zuid-Aziatische afkomst hadden, en dat zij om het leven kwamen bij meerdere gebeurtenissen tussen de zevende en tiende eeuw. Bovendien was er een groep van veertien mensen die ongeveer duizend jaar later omkwam – waarschijnlijk tijdens één gebeurtenis.
Deze tweede groep, die rond 1800 bij het Roopkundmeer moet zijn neergestreken, had een mediterrane afkomst – van het Griekse vasteland en Kreta, om precies te zijn. Het laatste van de onderzochte skeletten stierf gelijktijdig met de mediterrane groep en had een Oost-Aziatische afkomst. Geen van de onderzochte individuen waren familie van elkaar.
Raadsel van Roopkund
Waarom bezocht een groep Grieken Roopkund, en hoe kwamen deze mensen aan hun einde? Onderzoekers staan voor een raadsel.
‘We hebben alle mogelijke verbanden tussen de genetische afkomst van de Roopkundskeletten onderzocht,’ zegt Niraj Rai, co-auteur van het onderzoek en archeogeneticus aan het Birbal Sahni Institute of Palaeosciences in Lucknow, India. ‘En toch kunnen we niet verklaren waarom de mediterrane mensen naar dit meer reisden en wat ze in dit gebied deden.’
