Voor een hoop mensen zal de naam Spartacus bekend in de oren klinken. Zijn hedendaagse faam heeft hij grotendeels te danken aan de vele verfilmingen van zijn leven, waarvan de Spartacus uit 1960 de bekendste is. Te zien is hoe de tot slaaf gemaakte Spartacus ontsnapt uit gevangenschap, een eigen leger sticht en het opneemt tegen de Romeinse senaat.
Spartacus zou rond 111-109 v.C. zijn geboren in Thracië, dat tegenwoordig delen van Griekenland, Bulgarije en Turkije omvat, en heeft op jonge leeftijd waarschijnlijk in de auxilia of hulptroepen van het Romeinse leger gediend. Mogelijk is hij toen gedeserteerd en gevangengenomen, waarna hij werd verkocht als gladiator. Spartacus kwam terecht bij een gladiatorenschool in Capua (Italië), die werd beheerd door de lanista ofwel gladiatorenbaas Gnaeus Cornelius Lentulus Batiatus. Maar Spartacus weigerde zich hieraan over te geven en beraamde een ontsnapping, die algauw veel bijval kreeg.
Waarom kwam Spartacus in opstand?
Veel gladiatoren waren slaven, krijgsgevangenen en criminelen. Zij moesten verplicht deelnemen aan gevechten op leven en dood, en dat alles voor vermaak van het volk (‘geef ze brood en spelen!’). Wanneer ook Spartacus dit lot is beschoren, besluit hij samen met de Gallische gladiatoren Oenomaus en Crixus zijn medegevangenen aan te sporen te vechten voor hun vrijheid.
Met messen uit de keuken en buitgemaakte wapens weten uiteindelijk zo’n zeventig van de tweehonderd rebellerende gladiatoren de weg naar buiten te vinden. Ze vluchten naar de top van de Vesuvius, een vulkaan ten zuiden van Capua. Aanvankelijk sturen de Romeinse gezaghebbers slechts één detachement om de rebellie de kop in te drukken, maar algauw blijkt dat ze de situatie te hebben onderschat. Het nieuws over ontsnapte slaven en muiterijen verspreidt zich als een lopend vuurtje, waarna slaven hun baas ontvluchten of worden bevrijd en zich aansluiten bij Spartacus.
De Derde Slavenoorlog
In 73 v.C. krijgt de Romeinse praetor Gaius Claudius Glaber de nobele taak om een eind te maken aan de opstand. Maar zijn vlug bijeengerapen leger van drieduizend man blijkt niet bestand tegen de strijdlust van de ontsnapte slaven. Spartacus en zijn mannen verslaan de soldaten van Glaber op de Vesuvius en confisqueren hun wapens en militaire uitrusting, waarmee ze nog sterker worden en meer overwinningen behalen. Intussen sluiten zich nog altijd hordes slaven aan bij het leger van Spartacus – volgens sommige bronnen uiteindelijk zo’n zeventigduizend manschappen.
Spartacus heeft aanvankelijk één doel voor ogen: vluchten naar vrijheid, buiten Italië. Hij trekt naar het noorden, maar een deel van de rebellen blijft achter bij Crixus in het zuiden om door te gaan met het plunderen van Italiaanse steden. Algauw worden zij in Apulië uitgemoord. Hoewel Spartacus na een overwinning bij Mutina (Modena) de kans heeft de Alpen over te steken, keert hij toch terug richting Rome, ook om wraak te nemen voor de moord op Crixus en zijn leger. De Romeinen zien daarop kans om de genadeslag uit te delen aan Spartacus en zijn troepen. Daarvoor sturen ze de ‘rijkste man van Rome’ op hen af.
Wie versloeg Spartacus uiteindelijk?
Marcus Licinius Crassus, bijgenaamd Dives (‘rijk’), moet de slavenopstand uiteindelijk neerslaan. Sommigen vragen zich af of ook Julius Caesar een rol heeft gespeeld bij het verslaan van Spartacus, maar in deze periode is hij nog hard aan het werken aan zijn politieke carrière. Crassus, die geen ervaring heeft als commandant, krijgt de beschikking over een sterk leger dat hij goed in het gareel weet te houden met zware lijfstraffen. Zijn idee is om Spartacus te omsingelen, maar daarvoor moet de senaat eerst een derde front beginnen om de rebellen klem te zetten.
Het slavenleger, inmiddels sterk verzwakt door de voortdurende strijd tegen de Romeinen en interne conflicten, besluit de confrontatie aan te gaan. In de veldslag tegen Crassus sterven bijna alle opstandelingen, onder wie Spartacus zelf. Duizenden overlevenden worden gekruisigd langs de Via Appia: de weg van Capua naar Rome.
Omdat het lichaam van Spartacus nooit wordt gevonden, blijven de Romeinen lange tijd vrezen dat hij toch weer opduikt. Maar Spartacus keert niet meer terug.
