Heb je weleens heel erg naar iets verlangd dat binnen handbereik lijkt, maar toch steeds net aan je voorbijgaat? Deze onaangename ervaring heeft een naam: tantaluskwelling. Dit fenomeen is niet voor niks vernoemd naar Tantalus, een figuur uit de Griekse mythologie. De mensenzoon van Zeus was ooit erg geliefd bij de goden, maar verschoot zijn kruit. Zijn lot was een nachtmerrie die elke verbeelding te boven ging. Dit is de tragische mythe van Tantalus.

Tantalus, mensenzoon van Zeus

Tantalus is de mensenzoon van oppergod Zeus en leidt een bevoorrecht leven. Hij is erg geliefd bij de goden en wordt geregeld door ze uitgenodigd op de Olympus. Die berg wordt bewoond door de twaalf olympische goden, de belangrijkste goden en godinnen uit de Griekse mythologie. Ook dineert Tantalus af en toe met ze.

Leestip: De tragische Griekse mythe achter het oedipuscomplex

Je zou verwachten dat Tantalus zijn privileges zou koesteren, maar na verloop van tijd begaat hij een paar grote fouten. Zo steelt hij drank en voedsel – nectar en ambrozijn – van de goden om aan zijn vrienden te laten proeven en verklapt hij zelfs goddelijke geheimen. De goden storen zich hevig aan zijn gedrag, maar als mensenzoon van Zeus komt Tantalus overal mee weg.

Tantalus gaat in de fout

Maar op een dag gaat Tantalus een stap te ver. Met een list probeert hij te achterhalen of de goden daadwerkelijk alwetend zijn. Hij nodigt ze uit voor een maaltijd bij hem thuis, waarna hij zijn eigen zoon Pelops vermoordt en aan zijn gasten serveert.

Leestip: De tragische Griekse mythe van Narcissus: de oorsprong van narcisme

De godin Demeter merkt niets op: afgeleid door het verlies van haar dochter neemt ze een hap van de schouder van Pelops. De andere goden hebben echter direct door dat ze mensenvlees krijgen opgediend en zijn woedend. Ze verzamelen de lichaamsdelen van Pelops en wekken hem weer tot leven.

Zijn schouder wordt vervangen met een stuk ivoor. Het is overigens niet de enige keer dat kannibalisme voorkomt in de Griekse mythologie. Ook in deze Griekse mythes staan ook familieleden op het menu.

Een eeuwigdurende, drievoudige straf

De gevolgen voor Tantalus laten niets aan de verbeelding over. Zeus is helemaal klaar met zijn zoon en verbant hem naar de Tartarus: de hel in de Griekse mythologie. Hier wacht hem een eeuwigdurende, drievoudige straf.

Straf 1: ondraaglijke dorst

Tantalus staat midden in een vijver met het water tot aan zijn lippen. Hij heeft vreselijke dorst, maar het lukt hem niet om een slok te nemen. Bij elke poging die hij waagt, zakt het water plotseling weg.

Straf 2: onstilbare honger

Van peren en appels tot vijgen en olijven: vlak boven zijn hoofd groeien de lekkerste vruchten. Maar elke keer als hij zijn hand uitstrekt om een vrucht te plukken, zorgt een windvlaag ervoor dat hij net niet bij het fruit kan.

Straf 3: eeuwige doodsangst

Boven het hoofd van Tantalus hangt een enorm rotsblok, klaar om hem elk moment te verpletteren. Hij moet voor de eeuwigheid vrezen voor zijn leven.

Tantaluskwelling

Door het eeuwige leed van Tantalus noemen we een situatie waarin je iets vurig verlangt, het voortdurend ziet, maar er telkens net niet bij kunt, vandaag de dag een tantaluskwelling.

Het begrip wordt vaak gebruikt om ondraaglijk verlangen of uitzichtloze verleiding te beschrijven – van onbereikbare liefde tot een doel dat steeds buiten handbereik blijft. Zo leeft de mythe van Tantalus nog altijd voort in onze taal.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!