Weinig natuurverschijnselen spreken zo tot de verbeelding als het noorderlicht. Een deel van de magie van de dansende aurora’s zit in het grillige karakter: het is lastig te voorspellen wanneer ze zullen verschijnen. Waarom laat het noorderlicht zich zo veel lastiger voorspellen dan het weer? En hoe vergroot je de kans om deze kleurrijke lichtshow met eigen ogen te zien?
Wat is het noorderlicht?
Het noorderlicht (of aurora borealis) ontstaat door een aaneenschakeling van processen die beginnen bij de zon. Hetzelfde geldt voor het zuiderlicht (aurora australis), dat zichtbaar is rond Antarctica. ‘De aurora’s zijn zichtbare uitingen van een onzichtbare wereld,’ legt astronoom Tom Kerss uit, chef aurorajager bij de Noorse rederij Hurtigruten.
Leestip: Wat is het noorderlicht en hoe ontstaat het?
Het proces begint met zonnewind: een constante stroom geladen deeltjes die door de zon wordt uitgestoten. Wanneer die deeltjes de aarde bereiken, worden ze door het magneetveld afgebogen. Daardoor worden ze naar de polen geleid, waar ze op grote hoogte in de atmosfeer in botsing komen met zuurstof en stikstof. Die botsingen brengen energie vrij in de vorm van licht, en dat zien wij als groene, roze, rode of paarse gloed.
Hoe voorspel je het noorderlicht?
Voorspellingen van het noorderlicht halen geregeld de krantenkoppen, maar eigenlijk dienen ze een ander doel: het beschermen van onze technologie tegen de zon. Uitbarstingen kunnen stroomnetten ontregelen, satellieten beschadigen en GPS-signalen verstoren.
Leestip: Dit zijn de 5 beste bestemmingen om het noorderlicht te zien
Bij het Amerikaanse Space Weather Prediction Center (SWPC) houden wetenschappers de zon dag en nacht in de gaten. Met satellieten en grondstations onderzoeken ze tekenen van verhoogde activiteit, zoals zonnevlekken en magnetische stormen. Wanneer die energie vrijkomt, kan dat leiden tot een uitbarsting van deeltjes en straling die richting aarde reizen.
Onderzoekers gebruiken computermodellen om te voorspellen of en wanneer zo’n storm onze planeet bereikt. Naarmate de zonnewind dichter bij de aarde komt, meten satellieten de snelheid en magnetische richting van de deeltjes. Zo kunnen voorspellingen voortdurend worden bijgesteld.
Wat maakt voorspellen zo lastig?
Zelfs met moderne technologieën blijft het een enorme uitdaging om een storm te volgen die zich 150 miljoen kilometer verderop afspeelt. De meeste satellieten die het ruimteweer meten, bevinden zich op een vast punt tussen de aarde en de zon. Van daaruit zien ze zonnevlammen en uitbarstingen slechts van één kant. Daardoor weten wetenschappers vaak pas op het laatste moment hoe krachtig een storm is, en of die onze planeet überhaupt zal raken.
Zelfs als dat duidelijk is, blijft het een kwestie van timing. Belangrijke data komen pas binnen wanneer de zonnewind al bijna bij de aarde is. Dat geeft onderzoekers slechts een uur om een voorspelling te doen. ‘We kunnen pas echt zeker zijn wanneer de storm al bijna hier is,’ zegt SWPC-coördinator Shawn Dahl.
Daar komt nog bij dat een uitbarsting niet altijd hoeft te leiden tot fel noorderlicht: dat hangt ook af van de richting van het magnetisch veld van de storm. Als dat dezelfde kant op wijst als dat van de aarde, kaatsen de deeltjes af. Maar als de velden tegengesteld zijn, haken ze in elkaar: pas dan wordt het noorderlicht voor ons zichtbaar.
Hoe vergroot je je kansen?
Wanneer een waarschuwing geldt, blijf alert maar vertrouw niet op exacte tijden. Zonnestormen kunnen uren eerder of later aankomen dan verwacht, of zelfs helemaal voorbijgaan.
Leestip: 3 tips om het noorderlicht te fotograferen met een camera of telefoon
Wie de kansen wil vergroten, doet er goed aan de directe gegevens van ruimteweersites of apps te volgen, zoals die van het SWPC of SpaceWeatherLive. Let op signalen als een plotselinge toename van de zonnewindsnelheid of veranderingen in de magnetische richting. Deze aanwijzingen kunnen een naderende storm voorspellen.
Bovenal vraagt het noorderlicht om geduld. ‘Het is juist ook die onvoorspelbaarheid die het zo bijzonder maakt,’ zegt Kerss. ‘Je kunt het niet plannen. Je kunt alleen maar naar buiten gaan en hopen dat de hemel meewerkt.’
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
