Meer dan duizend mensen die op het grote eiland van Hawaï wonen, zijn geëvacueerd na de uitbarsting van de Kīlauea afgelopen donderdag. Vrijdagochtend werd de lava aan de oostelijke riftzone meer dan dertig meter de lucht in gespuwd en baanden rivieren van lava zich een weg naar een nabijgelegen plaats, aldus Hawaii News Now.

De activiteit is alarmerend, maar komt niet als een verrassing. In de dagen voor de uitbarsting registreerden wetenschappers van de United States Geological Survey met hun bewakingssystemen honderden kleine aardbevingen. Deze wezen erop dat een uitbarsting dreigde. Bovendien is de vulkaan actief sinds 1983 en daarmee een van de langst werkende vulkanen ter wereld.

De uitbarstingen van de Kīlauea zijn befaamd om de trage, rivierachtige lavastromen. Dit zijn zogeheten effusieve uitbarstingen. Het nationale park waarin de vulkaan ligt, is een zeer populaire toeristische attractie. Wat zijn nu de grootste bedreigingen van een uitbarsting van de Kīlauea en welke activiteit kunnen de inwoners in de toekomst verwachten?

Een rivier van lava

“Lava-overstromingen vormen de grootste bedreiging,” zegt vulkanologe Janine Krippner van Concord University. Doordat deze uitbarsting plaatsvond in een bewoonde regio, zijn huizen een makkelijk doelwit.

Ondanks dat de Kīlauea goed wordt bestudeerd en bewaakt, is het lastig te voorspellen waar en wanneer een uitbarsting zal plaatsvinden. De dagen voor een uitbarsting zien wetenschappers de tekenen. Er ontstaan scheuren en de seismische activiteit neemt toe. Maar “het is lastig te zeggen hoelang het duurt, omdat het magma van heel diep moet komen,” aldus Krippner.

Ook de zwaveldioxide in het vulkaangas dat bij een uitbarsting vrijkomt, kan een gevaar vormen. Krippner merkt op dat de lavastromen relatief vloeibaar zijn, waardoor gassen eenvoudig kunnen ontsnappen. Het inhaleren van grote hoeveelheden gas kan de ogen, neus en keel irriteren. Wie een aandoening aan de luchtwegen heeft, kan zelfs nog meer problemen krijgen met ademhalen.

Een (mogelijk) gewelddadige toekomst

De Kīlauea kan echter een groter gevaar vormen. Uit een onderzoek dat in 2009 is gepubliceerd, blijkt dat de vulkaan een gewelddadig verleden heeft. Op basis van onderzoek naar vulkanische brokstukken en as (zogeheten tefra) die op kilometers afstand van de vulkaan zijn gevonden, vermoeden wetenschappers dat het materiaal ongeveer 1000 tot 1600 jaar geleden door een explosieve uitbarsting de lucht in is geslingerd. Vijfhonderd tot tweehonderd jaar geleden deed een andere grote, maar minder intense uitbarsting het eiland schudden.

“Ze vinden plaats en ze kunnen weer plaatsvinden, maar ze komen niet vaak voor,” zegt Krippner over deze explosieve uitbarstingen.

Wanneer gesteente in de krater valt, kan dit kleinere explosieve uitbarstingen veroorzaken. In 1924 vond een dodelijke explosie plaats, toen heet magma in contact kwam met koel water. Door de stoom werd zoveel druk opgebouwd dat de vulkaan barstte. Volgens Krippner zijn deze willekeurige, korte explosies de meest gewelddadige uitbarstingen die we in de nabije toekomst van de Kīlauea kunnen verwachten.

De vulkanische eilanden van Hawaï ondergaan nog steeds een proces waarbij een schild wordt opgebouwd. Lava stroomt over de hellingen, waardoor de massa van het eiland toeneemt.

“De effusieve uitbarstingen gaan nog heel lang door,” aldus Krippner.