Planten in huis geven niet alleen je interieur een boost, maar zuiveren ook de lucht en zorgen zo voor een gezondere leefomgeving. Zo wordt online in ieder geval vaak beweerd. Hier klopt alleen weinig van. Kamerplanten zijn fraai, maar ze doen weinig om de lucht binnenshuis te zuiveren, volgens wetenschappers die zich bezighouden met de lucht die we inademen.

Dit zegt onderzoek naar luchtzuiverende kamerplanten

‘We besloten om er dieper in te duiken, als reactie op alle internetartikelen en gezondheidsblogs waarin wordt gesteld dat planten een wondermiddel zijn voor de lucht in huis,’ vertelt milieudeskundige Michael Waring van de Amerikaanse Drexel University, expert op het gebied van de luchtkwaliteit in gebouwen.

In een artikel dat in 2019 werd gepubliceerd in het Journal of Exposure Science and Environmental Epidemiology beoordeelden Waring en zijn co-auteur twaalf eerder gepubliceerde studies naar in totaal 196 planten.

De onderzoeken waarin werd geconcludeerd dat kleine kamerplanten een aantal gifstoffen uit de lucht konden halen, vonden plaats in laboratoria. Meestal werd een plant daarbij in een kleine ruimte gezet waarin zich ook gasmoleculen, zogenaamde ‘vluchtige organische stoffen’ (VOS) bevonden. Uit een van de onderzoeken bleek dat een gewone klimopplant binnen 24 uur twee derde van het formaldehyde uit de lucht kon verwijderen.

Maar volgens Waring is het probleem met dergelijke experimenten dat laboratoriumruimten met grote hoeveelheden gas geen goede nabootsing zijn van de omstandigheden binnenshuis of op een kantoor.

NASA-onderzoek naar kamerplanten

Veel van de blogs en reclame waarin de luchtzuiverende kwaliteiten van planten worden aangeprezen, baseren zich op een NASA-onderzoek uit 1989. In deze ruim dertig jaar oude studie werd aangetoond dat planten VOS uit kleine, luchtdichte ruimten kunnen verwijderen. De planten stonden bij deze studie in een ruimte van zestig centimeter bij zestig centimeter en een kleine ventilator zorgde voor de circulatie van verschillende gassen. Of de planten hetzelfde effect hebben in een kantoor of woonkamer, werd in deze studie niet aangetoond.

‘We zeggen niet dat de experimentele data niet deugen,’ aldus Waring. Maar dat is precies wat het zijn: experimenten.

Van het laboratorium naar de huiskamer

Om te bepalen wat planten doen in een doorsnee huiskamer, berekende Waring de zogenaamde ‘Clean air delivery rate’ (CADR) van elke plant. Hierbij wordt gemeten hoeveel schone lucht een luchtreiniger binnen een bepaalde tijd een ruimte inblaast.

Door de resultaten van alle studies te standaardiseren op basis van de CADR, konden de onderzoekers bepalen hoe goed een plant de lucht in een ruimte zuivert in vergelijking met beproefde methodes zoals mechanische luchtzuivering of het openzetten van een raam.

‘Planten halen wel VOS uit de lucht, maar ze doen dat zo traag dat ze geen concurrentie vormen voor bestaande luchtzuiveringssystemen,’ zegt Waring.

100 planten per vierkante meter zorgen voor een betere luchtkwaliteit

Er zijn zo'n honderd planten per vierkante meter nodig om de hoeveelheid VOS zo te laten dalen dat de luchtkwaliteit merkbaar beter wordt. In een klein appartement van vijftig vierkante meter zouden dus vijfduizend planten moeten staan, een waar oerwoud.

Dat wil niet zeggen dat planten helemaal geen nut hebben in huis. NASA kweekt tegenwoordig planten aan boord van het Internationaal ruimtestation ISS, voor voedsel en ‘om een prettige sfeer te creëren.’ Het voordeel van planten volgens de luchtvaartorganisatie? Ons humeur knapt ervan op.

Wat is er eigenlijk mis met de lucht in huis?

‘Iedere werkende heeft wel eens in een ellendige vergaderruimte gezeten waar het benauwd en te warm was,’ stelt Joe Allen van de Harvard University. Hij doet onderzoek naar de invloed van gebouwen op onze gezondheid. ‘Wat gebeurt er als je in zo'n ruimte zit? Je raakt afgeleid; je kijkt steeds naar de klok. Als de deur dan uiteindelijk opengaat, stroomt er letterlijk een frisse wind de ruimte in, en dat voel je. Je bent minder suf. Je ogen gaan weer open en je hebt het gevoel dat je weer tot leven komt.’

Naar zijn zeggen kan luchtvervuiling binnenshuis een aantal oorzaken hebben. Bij koken kan fijnstof vrijkomen, en chemische reinigingsmiddelen en de synthetische materialen in vloerbedekking en meubels kunnen een bron zijn van VOS.

Hoe ga je luchtvervuiling het beste tegen? Haal de bron van de vervuiling weg. Waring benadrukt dat schone lucht geen geur heeft. Wie spuit met een luchtverfrisser verwijdert dus geen schadelijke stoffen, maar sproeit gewoon wat parfum rond.

Luchtvervuiling tegengaan

‘Het zou fantastisch zijn als al die prachtige planten de lucht voor ons zouden zuiveren,’ stelt professor Elliott Gall van de Portland State University, die onderzoek doet naar het effect van gebouwen op de luchtkwaliteit binnen. ‘Maar er zijn effectievere manieren om de lucht binnenshuis te reinigen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van mechanische systemen, die de lucht door een filter pompen, in wat voor vorm dan ook.’

Voor het zuiveren van vervuilde lucht binnenshuis is het vaak nodig om gefilterde lucht van buiten naar binnen te pompen. Als de buitenlucht echter ook vervuild is, wordt soms gebruikgemaakt van vegetatie of ‘groene gevels’ om de luchtvervuiling te beperken. Volgens Gall is er zo'n tien tot dertig procent minder uitstoot in het gebied achter een goed ontworpen groene gevel, maar blijft de beste optie om de bron van de vervuiling weg te nemen.

‘Luchtvervuiling tegengaan betekent vaak een afname van de economische activiteit of van de verplaatsingen van mensen van de ene kant van de stad naar de andere,’ voegt hij daaraan toe. ‘Maar dat is wel de meest effectieve manier om vervuiling aan te pakken.’

Luchtzuiverende kamerplanten ontwikkelen

Milieudeskundige Stuart Strand van de University of Washington deed experimenten met genetisch gemodificeerde planten die beter in staat zouden zijn om de lucht in huis te zuiveren. In 2019 publiceerde hij de resultaten van zijn onderzoek. Tijdens de experimenten probeerden Strand en zijn team een drakenklimop genetisch te modificeren met behulp van een eiwit dat voorkomt in de lever van zoogdieren en dat ons lichaam produceert om alcohol af te breken.

In twee jaar tijd slaagden de onderzoekers erin om een eiwitversie afkomstig van konijnen in het genetisch materiaal van de plant op te laten nemen. De genetisch gemodificeerde planten haalden tijdens laboratoriumtests meer chloroform en benzeen uit de lucht dan andere, niet-gemodificeerde planten.

Om de lucht echt te zuiveren, moet er volgens Strand een grote hoeveelheid planten bij elkaar staan, waardoor een soort bed ontstaat. Een ventilator zou de VOS daar overheen moeten blazen. ‘Ik denk dat we nog wel een aantal genen aan de plant kunnen toevoegen,’ vertelt hij. ‘We werken nu aan een tweede generatie genetisch gemodificeerde organismen voor formaldehyde.’

Geen wonderbaarlijke effecten

Maar Gall vraagt zich af of zelfs genetisch gemodificeerde planten kunnen zorgen voor een wezenlijke verbetering van de luchtkwaliteit. ‘Het is wetenschappelijk gezien heel knap,’ erkent hij. Hij blijft echter sceptisch over de mogelijkheid dat er ook buiten een laboratoriumsetting grote verbeteringen te zien zullen zijn.

Hoewel planten psychologisch gezien een aantal gunstige effecten hebben, zoals de vermindering van stress, benadrukken Gall, Strand, Allen en Waring allemaal dat je ze niet moet kopen als luchtzuiveringssysteem. ‘Ik zou het verschrikkelijk vinden als een gezin met een laag inkomen, dat zich zorgen maakt over de luchtkwaliteit in huis, zou denken: ‘ik kan een luchtreiniger kopen voor 400 euro of ik koop een plant voor 30 euro,’ aldus Gall. ‘Door de plant wordt de luchtkwaliteit niet beter, punt. Dat is gewoon niet zo.’

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com.