Wanneer een mensenbaby direct na de geboorte begint te huilen, is dat een teken van goede gezondheid. Maar hoe produceren pasgeboren kindjes een geluid dat ze nog nooit eerder hebben gemaakt?

Het lijkt erop dat mensenbaby’s het huilen lang voor hun geboorte al oefenen. Tenminste, als ze iets weghebben van klauwaapjes, primatenneven en -nichten van de mens.

Oefening baart kunst

Voor een onderzoek dat in 2022 in het tijdschrift eLife werd gepubliceerd, bestudeerden wetenschappers tientallen echo’s van zwangere klauwaapjes. Daarop zagen ze dat de foetussen bijna twee maanden voor de geboorte al huilende gezichten vertoonden.

Het lukte de onderzoekers deze uitdrukkingen te onderscheiden van andere mondbewegingen die de apenbaby’s in de baarmoeder maakten. Vervolgens vergeleek het team de uitdrukkingen met gezichten die de jongen na de geboorte maakten om naar hun ouders te roepen. De patronen en de duur van de uitdrukkingen leken zo sterk op elkaar dat de onderzoekers geloven dat het bij de ongeboren aapjes ging om oefenkreten.

Waarom klauwaapjes?

In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw bleek uit een aantal echo-onderzoeken bij zwangere vrouwen dat baby’s soms huilende gezichten trokken terwijl ze nog in de baarmoeder zaten. Het was lastig om die bevindingen over een langere periode te staven, omdat de zwangere vrouwen dan keer op keer terug zouden moeten komen voor echografieën. Dat zegt Daniel Takahashi, diergedragsdeskundige aan de Federal University of Rio Grande do Norte in Brazilië en medeauteur van het onderzoek naar de klauwaapjes.

‘Klauwaapjes uiten zich vaak door hun stem te gebruiken en hebben ook andere overeenkomsten met de mens,’ zegt Takahashi. Zowel de mannetjes als vrouwtjes zijn bijvoorbeeld betrokken bij de opvoeding van jongen. Verder zijn klauwaapjes en mensenbaby’s na hun geboorte relatief hulpeloos, in tegenstelling tot andere primaten.

Volgens Takahashi helpt het onderzoek naar deze aapjes ons daarom ook beter begrijpen wanneer de spraakontwikkeling bij mensen begint. Problemen met de spraak- of motorische ontwikkeling kunnen bovendien eerder worden vastgesteld door te kijken naar de periode vóór de geboorte.

‘In de baarmoeder zijn veel processen gaande die relevant kunnen zijn voor wat er daarna plaatsvindt,’ zegt hij.

Dol op marshmallows

Voordat de onderzoekers de klauwaapjes met konden onderzoeken een echotransducer, moesten ze de dieren eerst leren stil te zitten. Dat lijkt een bijna onmogelijke taak voor een dier dat de hele dag koortsachtig door het bladerdak van het regenwoud slingert. Maar de wetenschappers hadden een troef in handen.

‘Klauwaapjes houden van lekkernijen die veel energie geven,’ aldus Takahashi. ‘En ze zijn echt dol op marshmallows.’

Met de lekkernijen in de hand werden vier zwangere klauwaapjes twee tot drie keer per week gescand. Dat duurde steeds maximaal 45 minuten. De eerste echografieën werden gemaakt op de 95ste dag van de zwangerschap, toen de gezichtjes van de baby’s voor het eerst te onderscheiden waren, en de laatste aan het eind van de geboorte, na 146 dagen.

Blauwdruk van gesproken taal

Een van de opmerkelijkste resultaten was volgens de onderzoekers dat het aantal oefenkreten met de tijd toenam, én dat de uitdrukkingen veranderden.

In de vroegste scans maakten de foetussen bijvoorbeeld alleen een huilend gezicht op momenten dat ze hun hoofd bewogen. Takahashi vertelt dat de ongeboren apen de twee handelingen uiteindelijk los van elkaar wisten te verrichten. Op gegeven moment bereikten ze het punt waarop ze hun mond in een nepkreet konden openen zonder hun hoofd te bewegen.

Hoewel klauwaapjes nooit het taalniveau van de mens bereiken, toont het onderzoek aan dat hun communicatie evolueert en met de tijd verbetert. Naarmate ze ouder worden, kunnen de dieren nieuwe roepjes en zelfs dialecten leren.

Zolang je maar niet zonder marshmallows komt te zitten.