Uit nieuw onderzoek blijkt dat het aantal giraffen in heel Afrika is toegenomen. Het is een zeldzaam voorbeeld van goed nieuws op het gebied van dierenbescherming.
Volgens een recente analyse van onderzoeksdata afkomstig uit het hele Afrikaanse continent telt de huidige giraffenpopulatie nu zo’n 117.000 dieren. Dat is een stijging van zo’n twintig procent ten opzichte van de schattingen uit 2015, toen de laatste grote overzichtsstudie werd gepubliceerd.
De toename is het gevolg van een daadwerkelijke populatiegroei in enkele gebieden, maar is daarnaast het gevolg van meer nauwkeurige gegevens van tellingen, aldus directeur Julian Fennessy van de Giraffe Conservation Foundation in Namibië. ‘Het is fantastisch om deze stijging van het aantal te zien,’ stelt Fennessy, die coauteur was van een publicatie over het nieuwe onderzoek.
Lees ook: Een gewaagd plan om de bedreigde giraffen van Afrika te redden
Lang werd gedacht dat giraffen één enkele soort zijn. Maar recent bleek uit genetisch onderzoek dat er vermoedelijk vier soorten giraffen bestaan. Drie daarvan zijn aanzienlijk in aantal toegenomen: de noordelijke, de Somalische en de masaigiraffe. De vierde soort, de zuidelijke giraffe, is in aantal relatief stabiel gebleven.
De data werden in de afgelopen jaren in 21 landen verzameld, door overheden, onderzoekers, non-profitorganisaties en zelfs amateurwetenschappers. Fennessy en zes coauteurs analyseerden vervolgens deze schat aan informatie en publiceerden de uitkomsten in december 2021 in een wetenschappelijke uitgave die via peerreview tot stand kwam, getiteld Imperiled: The Encyclopedia of Conservation.
Toch is de populatie nog steeds relatief klein wanneer je bedenkt dat er enkele eeuwen geleden een miljoen van deze dieren waren. Hun aantal is tientallen jaren lang afgenomen tijdens wat sommige wetenschappers een ‘stil uitstervingsproces’ noemen. (Lees meer over projecten om giraffen te beschermen.)
Aantasting en fragmentatie van hun leefgebied, klimaatverandering en stropers vormen een bedreiging voor de dieren, en hun situatie blijft dan ook nijpend, aldus Fennessy.
‘Maar er is ook goed nieuws, en als het gaat om dierenbescherming wordt heel vaak aandacht geschonken aan wat er fout gaat,’ zegt hij.
De puzzelstukjes in elkaar leggen
Het vinden en interpreteren van alle data was een monsterklus, waarvoor veel samenwerking en hulp nodig was. ‘We kunnen nu meer vertrouwen hebben in de manier waarop we deze gecompliceerde, dynamische puzzel maken,’ zegt coauteur en ecoloog Michael Brown van de Giraffe Conservation Foundation en het Smithsonian Conservation Biology Institute in Virginia.
Ook het veldonderzoek is nauwkeuriger geworden. Van oudsher telden wetenschappers aantallen wilde giraffen vaak vanuit het vliegtuig. Maar dit kan leiden tot een te laag aantal, in gebieden waar de herbivoren met hun lange poten verscholen kunnen blijven onder bomen en vegetatie. Een nieuwe, meer zekere methode is om fotografisch onderzoek te doen, waarbij computerprogramma’s foto’s scannen en individuen herkennen aan de hand van hun unieke vlekkenpatroon.
Lees ook: Babygiraffen krijgen hun vlekken van hun moeder
‘Geavanceerde onderzoeksmethoden vormen een deel van de verklaring voor de toename in de schatting van het aantal dieren, maar er zijn ook zeer positieve aanwijzingen dat projecten voor soortbehoud ook een grote invloed hebben,’ vertelt bioloog Jenna Stacy-Dawes die onderzoek doet naar giraffen bij de San Diego Zoo Wildlife Alliance en die niet betrokken was bij het recente onderzoek. (Lees verder: Een gewaagd plan om de slinkende kuddes giraffen in Afrika te redden.)
De noordelijke giraffe, de meest bedreigde soort, komt in geïsoleerde populaties voor in Centraal- en West-Afrika, Oeganda en delen van Kenia. Volgens het recente onderzoek zijn er naar schatting ruim 5.900 dieren van deze soort. Dat is een aanzienlijke stijging ten opzichte van 2015, toen er 4.780 van dergelijke giraffen werden geteld.
Volgens Fennessy hebben verschillende projecten om deze dieren te verplaatsen naar nieuwe gebieden waar daarvoor nog geen giraffen leefden (bijvoorbeeld naar reservaten in Niger, Tsjaad en Oeganda) gezorgd voor toename van het aantal dieren van de soort. Zo werden in 2015 vijftien giraffen overgebracht naar het Oegandese Lake Mburo National Park. Deze populatie is inmiddels toegenomen tot 37 dieren, aldus Fennessy.
De soort met de op een na minste dieren is de Somalische giraffe, die vooral in het noorden van Kenia voorkomt. De onderzoekers schatten dat er van deze soort iets minder dan 16.000 exemplaren leven, wat bijna het dubbele is van de schatting uit 2015. Deze toename is echter grotendeels toe te schrijven aan betere data, niet aan een forse toename, stelt Brown.
Masaigiraffen, die vooral in Tanzania en het zuidelijke deel van Kenia voorkomen, tellen naar schatting zo'n 45.000 dieren. Dit is een toename van 44 procent ten opzichte van zeven jaar geleden. De meest voorkomende soort, de zuidelijke giraffe, is te vinden in onder meer Namibië, Botswana en Zuid-Afrika. Daarvan zijn er naar schatting nu 48.000, ongeveer even veel als in 2015.
Er zijn nog steeds gebieden waarvan geen goede data beschikbaar zijn, zoals bijvoorbeeld Zuid-Soedan. De vrees is dat door de conflicten in de regio het aantal stropers is toegenomen. Ook is niet duidelijk hoeveel dieren er in Ethiopië en Somalië leven. Daarnaast zijn er regio’s waar het aantal giraffen afneemt, zoals de noordelijke giraffen in de Centraal-Afrikaanse Republiek of de zuidelijke giraffen in Zimbabwe.
Nieuwe hoop
De IUCN (International Union for Conservation of Nature) die de status van soorten bepaald, heeft de evaluatie van de nieuwe genetische data over giraffen nog niet afgerond en beschouwt de dieren nog steeds als één soort, die te boek staat als kwetsbaar, met negen ondersoorten.
Twee ondersoorten van de noordelijke giraffe zijn volgens de IUCN ernstig bedreigd, en twee andere, de masai en Somalische giraffe, bedreigd. (Lees ook: Masaigiraf uitgeroepen tot bedreigde diersoort.)
De illegale jacht op de dieren, om hun vlees, huid, botten en staart blijft een groot probleem in sommige regio’s. Maar onderzoeker Jared Stabach van het Amerikaanse Smithsonian Conservation Biology Institute zegt dat hij zich vooral zorgen maakt over milieuonvriendelijke ontwikkelingen in het leefgebied van de dieren, zoals het boren naar olie en de aanleg van wegen. ‘Daar lig ik ‘s nachts wakker van,’ zegt hij.
Een voorbeeld daarvan is de uitbreiding van het zoeken naar olie en gas rond het Oegandese Murchison Falls National Park, waardoor fragmentatie en aantasting dreigt van het leefgebied van een grote populatie van de ernstig bedreigde noordelijke giraffe.
Maar in gebieden waar overheden, burgers, wetenschappers en dierenbeschermers met elkaar samenwerkten voor de bescherming van ‘s werelds langste dier, is er hoop dat de populaties goed zullen gedijen.
‘Als de omstandigheden goed zijn voor giraffen, kunnen ze zich op spectaculaire wijze herstellen,’ aldus Brown. ‘Ze moeten alleen die kans krijgen.’
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
