Veel wilde dieren leven in hechte groepen die door één duidelijke leider worden aangevoerd. En zoals dat in menselijke samenlevingen ook gebeurt, komen die leiders op verschillende manieren aan de macht. Wij zetten een aantal wegen naar de politieke top in het dierenrijk op een rij.

Olifanten, orka’s en hyena’s: vrouwen aan de macht

Bij Afrikaanse olifanten is de eer van het leiderschap doorgaans toebedeeld aan het oudste vrouwtje van de kudde. Deze grandes dames, die zestig jaar oud kunnen worden, hebben de meeste ervaring in het herkennen van het gebrul van leeuwen en het beschermen van soortgenoten tegen aanvallen, zo blijkt uit onderzoek in het Keniaanse Nationaal Park Amboseli. ‘Hun leiderschap berust op status en bekwaamheid,’ zegt Jennifer Smith, gedragsecologe aan de University of Wisconsin–Eau Claire.

Ook bij troepen orka’s staan oudere vrouwtjes aan het roer: zij kunnen tot wel vijftig jaar na de geboorte van hun laatste kalf aan het hoofd blijven van hun familiegroep. Uit onderzoek is gebleken dat de aanwezigheid van oudere vrouwtjes van groot belang is voor de overlevingskansen van de groep.

Alfavrouwtjes staan vaak ook aan het hoofd van clans van gevlekte hyena’s, die soms uit wel 130 dieren kunnen bestaan. Elk vrouwtje wordt vanaf haar geboorte in een strikte sociale hiërarchie ingedeeld, een beetje zoals bij het kastenstelsel in India. ‘Bij gevlekte hyena’s erft de leidster haar positie op basis van de positie van haar moeder, zodat er een sociale overdracht van kennis en status plaatsvindt,’ zegt Smith.

Chimpansees: bruut geweld, maar niet altijd

Groepen chimpansees worden aangevoerd door een alfamannetje, dat vooral is geïnteresseerd in seks; hij heeft toegang tot vruchtbare vrouwtjes en krijgt de meeste nakomelingen.

De leider bewaart de vrede door conflicten binnen de groep in de kiem te smoren en de toegang tot voedselbronnen te bewaken. Toch kiezen chimpansees niet altijd voor een gewelddadige weg naar de top. Sommige chimpansees, en dan vooral de kleinere en minder agressieve dieren, weten dankzij een compleet andere strategie hun leidende positie bereiken: door het smeden van coalities.

In het Tanzaniaanse Nationaal Park Gombe Stream werd een alfamannetje bestudeerd dat van de onderzoekers de naam Freud had gekregen. Dit mannetje bleef aan de macht door banden met soortgenoten te onderhouden door ze te ontluizen en veel tijd met ze door te brengen. Aan de hand van liefdadigheid – en wat ouderwetse politieke trucs – kon Freud rekenen op de loyaliteit van zijn groepsgenoten en de voordelen van de macht, zoals voedsel en toegang tot ontluizing en vrouwtjes.

Stekelbaars: leiden door consensus

Politicologen hebben onderzocht in hoeverre mensen hun leiders kiezen op grond van hun aantrekkelijkheid en of dat criterium ook bij dieren een rol speelt.

De driedoornige stekelbaars, een visje dat op het hele noordelijk halfrond voorkomt, kijkt weliswaar naar de fysieke aantrekkingskracht van potentiële leiders, maar niet naar oppervlakkige schoonheid. Bij deze soort worden visjes met een stevig lijf en een gladde (en dus ziektevrije) huid als leider geselecteerd, omdat die kenmerken op een goede gezondheid en grotere overlevingskans wijzen.

Uit dezelfde studie blijkt dat als een visje binnen een school eenmaal zo’n aantrekkelijke leider heeft geïdentificeerd en begint te volgen, de andere visjes zich uiteindelijk neerleggen bij de meerderheid van de visjes die een bepaalde leider volgen – zo democratisch als wat.

Schrijf je ook in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.