Voor mensen geldt wellicht een ander schoonheidsideaal, maar voor de neusaap (Nasalis larvatus) van Borneo is het een voldongen feit: hoe groter de neus, hoe knapper de aap. Mannetjes van deze soort met een grote snufferd hebben de beste kans om als casanova door het leven te gaan.
Grote neus(aap), groot scrotum
De grote neus blijkt niet alleen een onweerstaanbare uiterlijke eigenschap, maar heeft ook gezorgd voor evolutionaire verschillen: mannelijke neusapen met een grote neus zijn steviger gebouwd dan kleinneuzige soortgenoten. Ook zijn hun teelballen doorgaans groter, waardoor ze meer kans hebben om zich voort te planten.
Een grotere neus heeft ook gezorgd voor een anders klinkende baltsroep. Hoe groter de neus van een neusaap, des te waarschijnlijker dat hij over een grote harem beschikt. Mannetjes met een verfijnder uiterlijk leven daarentegen vaker in groepjes vrijgezellen. De resultaten, die in 2018 werden gepubliceerd in het tijdschrift Science Advances, verklaren deels waaraan de neusaap – waarvan de populatie door onder meer habitatverlies sinds de jaren zeventig is gehalveerd – zijn opvallende voorkomen dankt.
Een opvallend uiterlijk
Bij veel diersoorten, zoals mandrils en gelada’s, zijn opvallende kenmerken bij mannetjes een statussymbool waarmee andere mannetjes worden gewaarschuwd of vrouwtjes worden aangetrokken – of een combinatie van beide. Lange tijd dachten onderzoekers dat de neus van een neusaapmannetje eenzelfde rol vervulde, maar voor die aanname ontbrak het bewijs.
Van 2000 tot 2005 observeerden Ikki Matsuda, primatoloog aan de Chubu-universiteit in Japan, en zijn collega’s neusapen in het wild langs de Kinabatanganrivier op Borneo. Telkens wanneer Maleisische wildopzichters een neusaapmannetje vingen om hem te voorzien van een halsband met gps-zendertje, kreeg het team de gelegenheid het dier te wegen en de omvang van zijn teelballen te meten.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Waarom toch die grote neus?
In 2014 startten Matsuda en zijn collega’s met een vervolgonderzoek. Ze bestudeerden het baltsgeroep van mannetjesneusapen in gevangenschap. Daaruit bleek dat de frequentie van de baltsroep veranderde door een grotere neus. Het gevolg? Vrouwtjes konden het uiterlijk van een mannetje beoordelen zonder hem te zien.
Toch zijn niet nog niet alle vragen beantwoord. Want hoe is die grote neus eigenlijk ontstaan? Alan Dixson, bioloog aan de Victoria University of Wellington in Nieuw-Zeeland en als peerreviewer verbonden aan het vervolgonderzoek, laat weten dat nog niet duidelijk is hoe de evolutie heeft geleid tot een grote neus bij neusapen. De neus kan als statussymbool hebben gediend, of als uithangbord om vrouwtjes mee te imponeren.
Neusapen als laatbloeiers
Volgens Dixson is het ook mogelijk dat de neus van jonge neusapen op latere leeftijd pas ontwikkelt, wat het lastiger maakt om conclusies te trekken. Mandrilmannetjes die al op vroege leeftijd een blauwtje lopen, ontwikkelen hun opvallende gezichtskleur bijvoorbeeld pas later, als gevolg van een lagere testosteronspiegel. Wellicht geldt een soortgelijk mechanisme ook voor neusapen.
‘Het kan dat de groei van de neus van neusaapmannetjes wordt geremd in kliekjes vrijgezellen. En mogelijk passen ze hun roep pas aan wanneer ze meer kans hebben om een vrouwtje aan zich te binden,’ zegt hij. Ondanks dat wetenschappers nog gissen naar antwoorden, prijst Dixson het onderzoek. De eerste resultaten zijn fascinerend, en dat is iets waarvoor niemand zijn neus mag ophalen.
