De wombat is een kleine graver die oorspronkelijk uit Australië komt, en bekendstaat om zijn mollige en pluizige voorkomen. Maar wat je waarschijnlijk niet wist over dit snoezige buideldier, is dat de wombat het enige dier ter wereld is met kubusvormige uitwerpselen.
Het waarom en hoe van deze uiterst eigenaardige eigenschap is al decennialang voer voor discussie binnen de wetenschap, maar diepgravend onderzoek naar de uniek gevormde wombatpoep werd nog niet gedaan. Daar is inmiddels verandering in gekomen.
Keutels stapelen
‘Er doen allerlei theorieën de ronde,’ stelt Mike Swinbourne, wombatdeskundige aan de University of Adelaide in Australië. De meest gehoorde is dat wombats kubusvormige keutels achterlaten omdat deze eenvoudig te stapelen zijn. Zo zouden ze hun territorium kunnen afbakenen, zonder dat de keutels wegrollen. Swinbourne doet deze theorie af als misvatting.
‘Het klopt dat wombats hun uitwerpselen inzetten om hun territorium mee te markeren,’ aldus Swinbourne. ‘Maar dat de diertjes kant-en-klare bouwstenen produceren om kleine poeppiramiden mee te kunnen bouwen, is zeer onwaarschijnlijk. Wombats poepen gewoon waar ze poepen.’
Gebrek aan vocht
In plaats daarvan heeft de kubusvorm volgens Swinbourne eerder te maken met de droge leefomgeving van de wombat. ‘Wombats moeten elke druppel vocht uit hun eten persen’, zegt Swinbourne. Niet voor niets is de ontlasting van wombats die leven in dierentuinen, waar water geen schaars goed is, doorgaans minder vierkant.
‘Vochtigheid speelt absoluut een rol, maar ook het spijsverteringskanaal is een factor van betekenis,’ meent Bill Zeigler, werkzaam voor Brookfield Zoo in Chicago, waar sinds 1969 wombats wonen. En ook Peter Clements, voorzitter van de organisatie Wombats SA in Zuid-Australië, deelt de opvatting dat een combinatie van beide de unieke kubusvormige keutels moeten verklaren.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Vierkante darmen?
Terwijl voedsel wordt verteerd, baant het zich een weg door de darm. Druk vanuit de darm helpt de ontlasting vorm te krijgen. Patricia Yang, onderzoeker aan de Georgia Institute of Technology en gespecialiseerd in lichaamssappen, rekte samen met haar team de darm van zowel een wombat als een varken op met een ballon, om zo de rekbaarheid ervan te vergelijken. Het onderzoek werd gepubliceerd in 2018.
Wat bleek? De varkensdarm kende een relatief lage maar gelijkmatig verdeelde elasticiteit – een verklaring voor de rondere poep van het dier. De darm van de wombat daarentegen was veel onregelmatiger qua vorm én elasticiteit. Zo constateerde Yang twee afzonderlijke diepe groeven waar de wombatdarm rekbaarder was. Volgens Yang kan het niet anders dan dat dit mechanisme bepalend is voor de kubusvormige keutels van het buideldier.
Unicum in de natuur
Toch is er nog genoeg te leren, beaamt Yang. Vervolgonderzoek is nog in volle gang. Inmiddels heeft ze een studie gepubliceerd waarin juist nauwkeurig wordt ontleed hoe de ongelijkmatig gevormde en lokaal rekbare wombatdarm in staat is om kubusvormige poep te produceren.
Kubussen zijn een absolute zeldzaamheid in de natuur, benadrukt Yang: ‘We kennen eigenlijk slechts twee manieren om vierkante vormen te maken. Mensen gieten of kneden deze ofwel van zachte materialen, ofwel snijden deze uit harde materialen.’ En, besluit Yang: ‘Wombats beschikken over een unieke derde methode.’
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
