Met twee grote sikkelvormige hoektanden spreekt de sabeltandtijger behoorlijk tot de verbeelding – misschien ken je de katachtige wel als Diego uit de filmreeks Ice Age. De sabeltandtijger liep 2,5 miljoen tot 10.000 jaar geleden rond op aarde, maar stierf daarna uit. Wat weten we over dit prehistorische roofdier? En hoe kwam hij aan zijn einde?
De sabeltandtijger
De sabeltandtijger – of Smilodon, dat beitel of snijtand betekent – is een geslacht van katachtigen. Anders dan zijn naam doet vermoeden, is hij niet direct verwant aan de tijger. Lange tijd werd de sabeltandtijger afgeschilderd als een woest beest dat op weidse grassteppen jaagde op bizons en wilde paarden.
Leestip: Mythe of grondduif: de bijzondere familiegeschiedenis van de dodo
In werkelijkheid leefde de sabeltandtijger ook in bosrijkere gebieden en had hij het vooral voorzien op dieren die zich voedden met boombladeren, zoals tapirs en herten. Hij kon een gewicht bereiken van ruim 270 kilo en hoektanden ontwikkelen die tot wel 18 centimeter lang waren.
Een dodelijk wapen
Onderzoek uit 2010 wees uit dat Smilodon fatalis, een van de drie bekende soorten sabeltandtijgers, zijn tanden gebruikte om prooien uit te schakelen met een dodelijke steek. Daartoe probeerde hij zijn slachtoffer eerst op de grond te werken, waarna hij zijn hoektanden in de hals of een ander week deel van spietste.
Leestip: Een beer van een beer: hoe de holenbeer kon uitsterven
De meeste prooien bloedden vervolgens snel dood. Boden zijn hoektanden geen uitkomst, dan kon een sabeltandtijger zijn slachtoffer ook nog doodbijten. Die wapens werden overigens niet alleen ingezet tegen prooidieren, maar ook weleens als machtsvertoon tegen soortgenoten.
De sabeltandtijger was niet het enige geslacht dat was gezegend met lange hoektanden. Ook buideldieren van het verwante geslacht Thylacosmilus hadden sabeltanden. Zij leefden bovendien in dezelfde tijd als de sabeltandtijger.
Leestip: Wetenschappers ontdekken mummie van sabeltandkat
Thylacosmilus, een verre verwant van de kangoeroe en wombat, was hoogstwaarschijnlijk geen roofdier. Als aaseter gebruikte hij zijn lange hoektanden om dode dieren en achtergelaten karkassen op te peuzelen.
Fossielen in Nederland
Smilodon fatalis kwam vooral voor in Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, maar ook dichter bij huis zijn fossielen gevonden. Zo werden in de Oosterschelde en de Noordzee een onderkaak aangetroffen van sabeltandkat Homotherium latidens, die tot ongeveer 30.000 jaar geleden rondliep.
Dat de fossielen in zee zijn gevonden, is niet zo gek. Destijds had Europa te maken met een ijstijd, het Weichselien, en was de zeespiegel ongeveer 120 meter lager. Een gedeelte van de huidige Noordzee lag droog, waardoor er talloze diersoorten voorkomen.
Waardoor stierf de sabeltandtijger uit?
De precieze oorzaak van het uitsterven van de sabeltandtijger blijft onduidelijk. Lang werd er gedacht dat een tekort aan voedsel de oorzaak was, maar uit een onderzoek in vakblad PLOS ONE blijkt dat er ten tijde van zijn ondergang voldoende prooidieren waren.
Een ander veelgehoord argument is dat de grootste roofdieren uit die tijd – zoals de sabeltandtijger, de reuzenwolf en de holenleeuw – vochten om dezelfde prooidieren, waarna de sabeltandtijger het moest afleggen. Maar uit het onderzoek in PLOS ONE komt naar voren dat er veel minder competitie bestond dan gedacht, vooral tussen sabeltandtijgers en reuzenwolven.
Hoe kwam de sabeltandtijger dan toch aan zijn einde? Volgens een studie in Current Biology lijken ecologische veranderingen de belangrijkste oorzaak te zijn: klimaatverandering zorgde ervoor dat de sabeltandtijger op andere soorten moest jagen. Deze verschuivingen in het dieet zouden mogelijk hebben bijgedragen aan zijn uitsterven.
Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang wekelijks de favoriete verhalen van de redactie in je mail.
