De bultrug (Megaptera novaeangliae) communiceert door middel van zang. De dieren verspreiden hun melodieën gemakkelijk over grote afstanden. Wanneer een nieuw lied populair wordt, wordt een ouder deuntje zo weer vervangen – het lijkt net TikTok. Wat maakt het walvisgezang zo aanstekelijk?

Walvisgezang en menselijke taal

Onze taal deelt opvallende overeenkomsten met het gezang van walvissen. Dat werkt zo: elk bultruggezang bestaat uit verschillende klanken die samen een patroon vormen. Deze patronen worden herhaald en zorgvuldig opgebouwd, wat uiteindelijk leidt tot een volledig lied. Dit lijkt sterk op hoe menselijke taal werkt. Losse klanken vormen woorden, woorden vormen zinnen, en zinnen vormen verhalen.

Leestip: Waarom walvissen en schepen steeds vaker met elkaar in aanvaring komen

In onze taal worden sommige woorden heel vaak gebruikt, terwijl andere minder vaak voorkomen. Een recente studie, gepubliceerd in vakblad Science, laat zien dat walvisliederen eenzelfde soort patroon volgen. Volgens de onderzoekers zou dit kunnen verklaren waarom bultruggen liederen relatief snel aanleren.

Hoe werkt het gezang van bultruggen?

In de zang van bultruggen komen verschillende herkenbare tonencombinaties voor die steeds worden herhaald, zoals motieven in muziek. Deze geluiden vormen samen thema’s, de bouwstenen van hun lied.

Leestip: Kun je worden ingeslikt door een walvis?

Een eerste aanwijzing hiervoor kwam aan het licht toen onderzoekers ontdekten hoe walvissen hun liederen veranderden. De dieren vervingen specifieke thema’s moeiteloos door nieuwe. ‘Ze combineerden oude en nieuwe thema’s op een gestructureerde manier,’ zegt marien bioloog en National Geographic Explorer Ellen Garland van de University of St Andrews in Schotland.

Garland beluisterde honderden uren aan walvisgezang, waarna ze een ingeving kreeg. Gebaseerd op een eerder onderzoek over het leerproces van baby’s, vroeg ze zich af of walvissen misschien dezelfde techniek toepassen om woorden te herkennen als mensen. Toen ze een algoritme losliet op meer dan dertig uur aan walvisgezang, ontdekte ze een patroon dat ook terugkomt in menselijke taal.

De wet van Zipf

Sommige zangsegmenten van walvissen komen veel vaker voor dan andere, net als bepaalde woorden in menselijke taal. Het meest gebruikte segment hoor je ongeveer twee keer zo vaak als het op één na meest gebruikte, drie keer zo vaak als het daaropvolgende, en zo verder. Dit volgt een bekend patroon in taalkunde: de wet van Zipf.

Onderzoek heeft aangetoond dat talen met dit patroon gemakkelijker te leren zijn. Wanneer deze talen van generatie op generatie worden doorgegeven, volgen ze het Zipfiaanse patroon nog beter, wat het aanleren verder vergemakkelijkt.

Leestip: Zo ontcijferen onderzoekers het ‘alfabet’ van potvissen

Dat dit patroon ook door walvissen wordt toegepast, wekt de indruk dat het is ingebed in de cultuur om het voor jonge walvissen gemakkelijker te maken om te leren. Net zoals de menselijke taal zo is geëvolueerd dat ook baby’s deze kunnen leren.

Spreken walvissen ook een taal?

Een andere recente studie toont aan dat walvissenzang ook andere overeenkomsten vertoont met menselijke taal. Zo zijn de elementen die veelvuldig worden gebruikt meestal kort. Denk bijvoorbeeld aan de korte woorden die wij dagelijks gebruiken, zoals ‘de’, ‘van’ en ‘en’.

De resultaten van deze studies wekken de indruk dat walvissenzang een taal zou kunnen zijn. Maar volgens Mason Youngblood, onderzoeker in culturele evolutie aan Stony Brook University in New York, is die vergelijking niet terecht. Volgens hem is de vergelijking met menselijke liedjes of zang treffender: ook die volgen Zipfiaanse patronen.

Leestip: Dit zijn de eerste beelden ooit van parende bultrugwalvissen – en het zijn twee mannetjes

Garland is het daarmee eens. ‘Alleen mannetjes zingen, waarschijnlijk om vrouwtjes aan te trekken of andere mannetjes op afstand te houden,’ zegt ze. ‘Ze communiceren wel, maar niet zoals mensen die boodschappen overbrengen aan elkaar. Walvissen wijzen elkaar bijvoorbeeld niet op voedselbronnen.’

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!