Het is een feit dat windmolenparken op zee geluidstrillingen veroorzaken. Onderzoeker Jeroen Hubert van Wageningen University & Research promoveerde op de gevolgen van onderwatergeluid op vissen en zeezoogdieren. Wat kan hij zeggen over het lawaai dat van een windmolenpark afkomt?

Menselijk geluid verstoort dieren

Volgens Hubert is het evident dat de geluiden die mensen onderwater toevoegen dieren verstoren. ‘Geluid is ontzettend belangrijk voor zeedieren. Aan hun zicht hebben ze natuurlijk niet zo veel, in die troebele zee.’

Leestip: De Groenlandse haai kan eeuwenoud worden. Hoe kan dat?

Als het achtergrondgeluid in zee steeds luider wordt, is het voor zeedieren ook moeilijker om relevante geluidssignalen op te vangen. Van een prooi bijvoorbeeld, of een potentiële partner. ‘Als zo’n windturbine flink staat te draaien, heeft dat zeker een effect. Als ze eerst iets op tien meter afstand konden horen, is dat nu op vijf, bijvoorbeeld.’

Meerdere geluidsbronnen

Maar dat geldt net zo goed voor het geluid van schepen, seismisch onderzoek en explosies van bommen uit de Tweede Wereldoorlog, voegt Hubert toe. Uit dit onderzoek van de Universiteit Leiden blijkt bijvoorbeeld dat de scheepvaart de grootste bron van geluid in de Noordzee is.

Nu is het niet per se zo dat de grootste geluidsveroorzaker ook het grootste effect heeft op het gedrag van vissen. Daarvoor is ook de geluidsfrequentie belangrijk, bijvoorbeeld. Zo is een sonar voor vissen vaak te hoogfrequent om te horen, terwijl zeezoogdieren dit wel oppikken.

Migratie in de war

Een van de angsten is dat migrerende soorten door de toevoeging van onderwatergeluid meer moeite hebben om de weg te vinden. Er zijn vissen in Nederland, zoals de fint, elft en spiering, die het grootste deel van hun leven in zout water leven en naar zoet water migreren om zich voort te planten. Hun nakomelingen komen daar uit het ei. 

‘Met hydrofoons [onderwatermicrofoons, red.] hebben we aangetoond dat vissen waarschijnlijk vanaf een grote afstand kunnen horen welke kant ze op moeten. Op vijftig kilometer van de kust is het gelukt om de mondingen van rivieren en zeearmen aan te wijzen,’ aldus Hubert.

Leestip: Verstoren elektriciteitskabels in de Noordzee de navigatie van vissen?

Wordt dat moeilijker als ze onderweg door verschillende windparken en bijbehorend geluid komen? ‘De effecten op migratie zijn heel lastig te onderzoeken, want dat kan niet in een lab,’ vertelt de onderzoeker. ‘En gps werkt niet onderwater, dus de vissen moeten in de buurt van een ontvanger zijn om hun locatie te detecteren.’

Hubert: ‘Maar het ligt wel in de lijn der verwachting dat een windpark effect heeft. Hoe meer achtergrondgeluid, hoe moeilijker het is voor een dier om zich te oriënteren.’ Al kan een windpark volgens Hubert ook een acoustic landmark worden. ‘Misschien weten ze op een gegeven moment, ah, als we dit horen, dan moeten we nu naar het zuiden.’

Doof door het plaatsen van windturbines

Wat wel onomstotelijk is bewezen, is dat de heiwerkzaamheden vissen tijdelijk doof kunnen maken. Het kost nogal wat moeite om een paal van tientallen meters in de zeebodem te krijgen.

‘Ik heb metingen gedaan en het geluid van het heien is zeker tien kilometer verder nog te horen. Ondanks dat we het geluid deels absorberen met bubbelgordijnen,’ vertelt Hubert. ‘Daarvoor leggen we een slang met gaatjes op de zeebodem.’

Leestip: Hebben de windparken op de Noordzee invloed op het weer?

Zolang een vis maar een paar minuten in het heigebied rondzwemt, is er niet zo veel aan de hand. Maar als hij een paar uur in de buurt van de paal blijft hangen terwijl die de bodem in wordt geslagen, dan zal zijn gehoorgrens tijdelijk verhogen. ‘In theorie kan hij ook permanent doof worden, maar ik verwacht niet dat dat gebeurt met de huidige geluidsniveaus,’ aldus Hubert.

Om zo veel mogelijk gehoorschade te voorkomen, wordt de bruinvis voordat het heien begint al uit het gebied verjaagd, ook met geluid. ‘Het lijkt er ook op dat zij uit zichzelf het gebied verlaten voordat er geheid wordt. Wellicht herkennen ze het geluid van de schepen en maken ze zich al uit de voeten.’ Hubert heeft met een team geprobeerd om op zee ook vissen te verjagen, maar dat lukt nog niet.

Biodiversiteit wel hoger

Hoewel de geluiden van een windpark dus niet bevorderend zijn voor vissen, is dat niet per se zo voor de windturbines als geheel. Volgens Hubert is de biodiversiteit in een windpark namelijk hoger dan daarbuiten.

‘Het is wellicht een minder ideale omgeving vanwege het geluid, maar er is wel meer voedsel te vinden en er zijn schuilmogelijkheden. Onderaan de streep maken dieren toch de afweging dat dit de plek is waar ze willen zijn.’

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!