‘Er wordt vaak selectief gewinkeld in de feiten als het over windmolens gaat,’ vertelt Stephan de Roode als we deze vraag aan hem voorleggen. Hij doet onderzoek naar wolken en geeft aan de TU Delft onder andere les over het effect van windmolens op de wind en het weer.

Maar wat zijn dan precies de feiten en wat zijn de fabels? Hoeveel kunnen we zeggen over de effecten die het weer en de windmolens op elkaar hebben?

Zo werkt een windturbine

Eerst even een korte les over windturbines. Als de wind komt aangestroomd, beginnen de wieken van een windturbine te draaien. In de turbine wordt dan een beweging in gang gezet die gebruikt wordt om elektriciteit te genereren. ‘Vergelijk het met de werking van je fietsdynamo,’ vertelt De Roode. De beweging van je fietsband wekt de energie op die nodig is om je lamp te laten branden.

Leestip: Hoe werkt cloud seeding eigenlijk?

De windturbine onttrekt energie uit de wind, waardoor de windsnelheid achter de turbine onvermijdelijk afneemt. ‘De wieken zijn de lucht aan het doorroeren, net zoals je dat met een pollepel doet in een pan soep,’ vertelt De Roode. Zo ontstaan er achter de turbine ook meer wervelingen, een soort turbulentie.

Hoe verder je bij de turbine vandaan komt, hoe harder de wind weer gaat waaien. ‘Daar herstelt de snelheid zich naar de windkracht die er was geweest zonder windturbine.’

Windturbines en een verhoogde temperatuur

Die combinatie van een lagere windsnelheid en meer wervelingen kan onder bepaalde condities een opwarmend effect hebben. Zo is er onderzoek gedaan in Texas naar de temperatuur van de grond rondom een windpark. Wat bleek? De temperatuur was daar 0,72 graden Celsius hoger dan omliggende gebieden zonder windturbines.

Hoe dat kan? ‘Als het ’s nachts kouder wordt, merk je dat vooral op de grond. Bovenin is de lucht juist warmer,’ vertelt De Roode. ‘Maar een windturbine mengt de lucht, waardoor de temperatuurverschillen afnemen. Die worden als het ware weggemengd,’ aldus de onderzoeker. ‘Dat effect is ’s nachts meetbaar, dat is een feit.’

Maar wat absoluut geen feit is, is dat de windturbine zelf warmte genereert. ‘Zo wordt het door tegenstanders van windparken soms verkocht, maar dat is gewoon niet waar. De warmte wordt herverdeeld, niet gecreëerd.’ Het opwarmende effect is daarnaast tijdelijk en heel lokaal.

Vorst voorkomen met een windpark

Wat wellicht ook bijdraagt aan de fabel dat windturbines warmte creëren, is het feit dat Europese boeren ze gebruiken om vorst te voorkomen. In de lente kunnen de nachten nog erg koud zijn. Als het op het verkeerde moment vriest, dan kunnen de knoppen beschadigen.

Leestip: Chemtrails bestaan niet. Waarom is er dan zo veel om te doen?

‘Als het ’s nachts bijna niet waait, kan het heel erg afkoelen. Daarom gebruiken boeren kleinere windmolens aan op dieselgeneratoren om de wieken te laten draaien’, vertelt De Roode. Zo wordt de warmere bovenlucht vermengd met de koudere onderlucht en voorkom je hopelijk vorst op de grond. ‘Maar dat zijn niet dezelfde windturbines als die in de Noordzee,’ verduidelijkt hij.

Een windturbine is geen ventilator

Sommige mensen hebben het idee dat een windturbine werkt als een ventilator. Op een hete dag zouden ze de warme lucht vanaf de zee zo het land opblazen. Gevolg? Het zou warmer worden in Nederland. ‘Nee, dat gebeurt echt niet,’ stelt de wolkenonderzoeker.

‘Ik zou bijna andersom willen redeneren. Als de wind vanaf de zee komt, remt een windpark de wind af, die gaat dan minder snel het land op.’ Maar zelfs dat effect is volgens De Roode verwaarloosbaar.

Mist achter een windpark

Warmte genereren kunnen windturbines dus niet. Wolken misschien wel? Er is een heel bekende foto van een offshore-windpark in Denemarken. Daarop is te zien dat er achter de windmolens een enorme mistdeken is ontstaan. ‘Dat is een hele bijzondere meteorologische conditie,’ vertelt de wolkenonderzoeker.

Leestip: Wat we wel (en niet) weten over Area 51

Daarvoor moet de lucht boven de zee koud en vochtig zijn, en iets hoger in de lucht juist warm en vochtig. ‘De windmolens mengen die twee soorten lucht, waardoor de lucht verzadigd raakt. Dan krijg je wolken.’ Beeld je maar eens in dat je op een koude winterdag uitademt. Wat gebeurt er? Precies, je blaast wolkjes. ‘De warme, vochtige lucht uit je mond mengt zich met de koude, vochtige buitenlucht’, legt De Roode uit.

De kans dat een windpark op die manier mist creëert, is zeldzaam. ‘Ik heb een student ermee laten testen in ons neerslagmodel. Hij had honderden pogingen nodig om zo’n wolk te maken. Het bevindt zich echt op het randje van de natuurkunde,’ aldus De Roode.

Meer regen in grote steden

Er zijn studies die proberen te onderzoeken of het bestaan van steden en windparken effect heeft op neerslag. Er wordt bijvoorbeeld onderzocht of regen door zulke grote objecten eerder, later, harder of op een andere plek valt.

Leestip: Wat maakt de Noordzee zo onstuimig?

Volgens De Roode is het moeilijk om daar echt harde uitspraken over te doen, maar er zijn aanwijzingen voor een verband. Zo is er een Amerikaanse studie uit 2024 die stelt dat zo’n 60 procent van de wereldwijde grote steden vaker te maken krijgt met neerslag dan het platteland. Dat gaat dus zowel om zware neerslag als een beetje miezer.

Dit is ook voor Nederland onderzocht. Uit deze studie uit 2019 blijkt dat het significant vaker regent in Amsterdam dan in de omliggende gebieden. Maar het effect van een stad op extreem zware neerslag is alleen in de zomermaanden te zien, niet in andere seizoenen.

Zorgt een windpark voor meer regen?

Of die effecten ook optreden als er een groot windpark voor de kust ligt? ‘Wind farms zijn een relatief nieuw verschijnsel, dus we hebben nog niet veel metingen die lang genoeg zijn gedaan om daar iets over te zeggen,’ vertelt De Roode.

Maar zelfs als zou blijken dat het vaker regent op plekken waar een windpark ligt, wil dat niet zeggen dat de windturbines de regen gecreëerd hebben. Onze waterkringloop is namelijk gesloten, wat betekent dat er altijd net zo veel neerslag valt als er vocht is opgenomen. Met of zonder windpark. ’Het valt misschien een keertje ergens anders, maar het valt sowieso.’

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!