In de negentiende eeuw leefde er in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan een bijzondere vogel: de reuzenalk. Deze zwart-witte, pinguïnachtige zeevogel roept nog altijd vragen op over zijn mysterieuze uitsterven en over het laatste, dramatische hoofdstuk van zijn bestaan op de ruige Schotse eilandgroepen van St Kilda.

De laatste reuzenalk van het VK

In de jaren 1840 deden zich op de afgelegen eilanden van St Kilda een aantal opmerkelijke incidenten voor rondom de reuzenalk, zo is te lezen in een publicatie van Edinburgh University (VK). Volgens het bekendste verhaal vingen vijf inwoners een vreemde vogel op de nabijgelegen rotspunt Stac an Armin. Ze hadden de vogel opgemerkt op de 196 meter hoge rotsformatie, slopen ernaartoe en vingen het.

Leestip: Hoe in 1876 een walvis per spoor naar New York werd gebracht – en stierf

Ze bonden het dier vast en hielden het drie dagen gevangen in hun hut. Toen er op een gegeven moment een zware storm opstak, raakten de mannen in paniek. In de veronderstelling dat de vogel een heks moest zijn en het slechte weer had opgeroepen, sloegen de mannen de vogel dood met een stok en twee stenen. Het duurde een uur voordat ze stopten met slaan en daarmee kwam een eind aan de laatste levende reuzenalk in Groot-Brittannië.

Een andere versie van het verhaal spreekt over een vogel op het nabijgelegen eiland Hirta, die ten overstaan van de gemeenschap werd veroordeeld en gestenigd. Maar het is ook mogelijk dat beide verhalen waar zijn en dat er twee reuzenalken zijn gedood, één op Stac an Armin en één op Hirta.

Bijgeloof

Het bijgeloof op St Kilda was niet uitzonderlijk. De eilandengroep was in de negentiende eeuw een geïsoleerde gemeenschap en door de afgelegen ligging was het vaak maandenlang afgesneden van de buitenwereld. Door het isolement en gebrek aan onderwijs floreerde het bijgeloof – wat kan verklaren waarom een reuzenalk als heks werd aangezien.

Maar wat voor dier was deze mysterieuze vogel precies? Volgens natuurwetenschappers is de vogel in het verhaal een reuzenalk, een zwart-witte zeevogel van 75 centimeter, met korte vleugels en een witte vlek tussen de ogen en de snavel.

Leestip: Waarom ‘Mary de moordende olifant’ in 1916 werd opgehangen aan een hijskraan

De reuzenalk kwam ooit in het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan voor, maar stierf ergens in de negentiende eeuw uit doordat ze steeds vaker ten prooi vielen aan hongerige zeelieden. Ook werden ze massaal gedood om hun donsveren.

Zo stierf de reuzenalk uit

De officiële lezing van zijn uitsterven wijst echter niet naar St Kilda maar naar IJsland, waar zich rond 1830 de laatste veertig reuzenalken hadden verzameld op een eilandje voor de kust. Toen men hoorde dat dit de laatste nog levende exemplaren waren, ontstond er een ware run op de reuzenalk. De zeldzame vogel was zeer gewild in de collectie van musea en rijke verzamelaars.

Op 3 juli 1844 werd het laatste broedende paartje gedood. De vogels werden gewurgd om ze in goede staat te houden voor taxidermie, het ei werd kapotgetrapt. Na deze daad is nooit meer een levende reuzenalk waargenomen. Op IJsland én daarbuiten.

Tragische ondergang

Kijkend naar de jaartallen lijkt het er inderdaad op dat de laatste reuzenalk in IJsland aan zijn eind kwam. Er zijn echter onderzoekers die twijfelen of het in IJsland daadwerkelijk om de allerlaatste reuzenalk ging, want de precieze datum van de moord op de reuzenalk op St Kilda is onzeker.

Leestip: Deze 5 uitgestorven dieren liepen ooit rond op Nederlandse bodem

Oorspronkelijk werd aangenomen dat de moord in St Kilda in juli 1840 plaatsvond, maar latere onderzoeken suggereren een datum na 1844. Er is een mogelijkheid dat de reuzenalk pas rond 1848 verdween, mede gebaseerd op nieuwe aanwijzingen uit de overlevering en dagboeken. Dat zou dus betekenen dat de laatste reuzenalk niet in IJsland werd gedood, maar in Groot-Brittannië.

Maar welke van de twee gebeurtenissen leidde tot zijn uitsterven, vaststaat dat de laatste reuzenalk ergens halverwege de negentiende eeuw door menselijk toedoen verdween. Misschien werd hij als heks gestenigd in een stormachtig hutje op een Schots rotseiland. Misschien verdween hij geruisloos in de kist van een verzamelaar. Of misschien stierf het daadwerkelijk laatste exemplaar zonder dat iemand het opmerkte. Hoe dan ook: zijn uitsterven was geen toeval, maar moedwillige moord.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!