Maria Magdalena is misschien wel de bekendste vrouw uit de Bijbel, op Jezus’ moeder na. En dat terwijl ze maar heel weinig wordt genoemd. De meeste ideeën die we over haar hebben, berusten op misverstanden of zijn volledig verzonnen. Wat weten we wel en niet over Maria Magdalena? Wie was zij?

1. De achternaam van Maria is Magdalena

Laten we maar eens beginnen met haar naam: Maria Magdalena. Het klinkt logisch dat Magdalena haar achternaam was, maar dat is uitgesloten. In de tijd waarin het Nieuwe Testament zich afspeelt, hadden mensen alleen een voornaam.

Dat bleek verwarrend; er komen immers meerdere Maria’s voor in de Bijbel. Om duidelijk te maken welke Maria precies wordt bedoeld, geven de auteurs een beschrijving mee. ‘Maria, de moeder van Jezus’, bijvoorbeeld.

Leestip: Heeft Jezus echt bestaan? Bewijs uit Magdala

In het geval van Maria Magdalena is niet helemaal met zekerheid te zeggen waarom voor ‘Magdalena’ is gekozen. Wel weten we dat er een Joodse nederzetting aan het Meer van Galilea bestond, genaamd Magdala. Het is aannemelijk dat Maria Magdalena uit Magdala kwam en daarom wordt omschreven als Maria Magdalena.

2. Maria Magdalena en Jezus waren vaak samen

Als je denkt dat Maria Magdalena en Jezus vaak samen vermeld worden in de Bijbel, dan kom je bedrogen uit. Alleen in Lucas 8 wordt ze in het bijzijn van Jezus genoemd, als onderdeel van zijn gevolg. Maar ook de vrouwen Johanna en Susanna worden in diezelfde passage bij naam genoemd.

Verder wordt ze in de evangeliën genoemd als een van de mensen die aanwezig is bij de kruisiging van Jezus, nadat hij is veroordeeld door Pontius Pilatus.

3. Maria Magdalena was een prostituee

Een hardnekkig misverstand is dat Maria Magdalena een prostituee was. In de Bijbel wordt ze nergens omschreven als een vrouw van lichte zeden. Dit idee is de wereld in geholpen door paus Gregorius I. Hij hield in de zesde eeuw een preek waarin hij de verhalen over verschillende Maria’s en vrouwen door elkaar haalt.

Allereerst is er een Maria in het Evangelie volgens Johannes die zich huilend aan de voeten van Jezus werpt. Die worden nat van haar tranen, waarna ze ze droogdept met haar haren. Daarna smeert ze Jezus’ voeten in met olie. Zij wordt een ‘zondenares’ genoemd door de schriftgeleerden, maar nergens staat dat ze een seksuele zonde heeft begaan.

Leestip: Johannes de Doper: wat weten we over zijn leven?

Daarnaast heeft Gregorius een naamloze vrouw gebombardeerd tot Maria. In het Evangelie volgens Lucas wast een ‘zondenares’ zonder naam eveneens de voeten van Jezus. Nergens staat dat het om dezelfde vrouw gaat als in het Evangelie volgens Johannes, noch dat het om een seksuele zonde gaat. Toch zijn de verhalen aan elkaar geknoopt.

Maria Magdalena zelf wordt in het Evangelie volgens Lucas beschreven als iemand die door Jezus werd bevrijd van zeven demonen. Paus Gregorius ging er vanuit dat die demonen haar tot seksuele zonde dreven, maar ook dat staat nergens in de Bijbel vermeld. Het idee dat Maria Magdalena een prostituee was, kan naar het rijk der fabelen.

4. Maria had haar eigen geld

Uit de tekst in Lukas 8 blijkt dat Maria Magdalena een eigen inkomen had. Ze was een soort geldschieter die de missie van Jezus financieel ondersteunde.

5. Maria Magdalena was de vriendin van Jezus

Misschien wel het grootste misverstand: Maria Magdalena was de vriendin van Jezus. Voor de bron van dit misverstand kijken we naar de fictieschrijver Dan Brown, die De Da Vinci Code schreef. In deze thriller blijkt een vrouw het nog levende nageslacht van Jezus en Maria Magdalena te zijn. Een geheim dat de katholieke kerk al die tijd verborgen wilde houden.

Leestip: Heeft Abraham echt bestaan? Dit weten we over de aartsvader

Dat Dan Brown met dit verhaal op de proppen kwam, is niet helemaal uit de lucht gegrepen. Er zijn zogeheten gnostische boeken waarin Maria Magdalena en Jezus een innige band lijken te hebben. Zo werd in 1896 het Evangelie van Maria (waarschijnlijk Magdalena) ontdekt. Daarin zegt de discipel Petrus tegen Maria: ‘We weten dat Jezus meer van jou heeft gehouden dan van alle andere vrouwen. Vertel ons wat Hij aan jou heeft onthuld.’

Gnostische boeken zijn, heel kort door de bocht, vroeg-christelijke boeken van auteurs die ervan overtuigd zijn dat de menselijke ziel uit het lichaam moet ontsnappen. Zij geloofden niet in een wederopstanding van het lichaam, een idee dat in het Nieuwe Testament wel belangrijk is, maar in eeuwig leven van de ziel.

En in het gnostische evangelie volgens Filippus wordt beschreven hoe Jezus Maria Magdalena kust. Dat kun je romantisch interpreteren, maar volgens hoogleraar Nieuwe Testament Bart Ehrman klopt dat niet. Een kus werd in de vroeg-christelijke traditie gezien als een manier om kennis en openbaringen over te dragen.

Volgens Ehrman is er sowieso weinig bewijs dat Maria Magdalena en Jezus getrouwd zouden zijn. Als Jezus een (familiare) relatie met een vrouw had, dan werd dat immers benoemd. Zo worden zijn moeder en zussen beschreven. Als Maria Magdalena zijn vrouw was geweest, dan was ze hoogstwaarschijnlijk op die manier geïntroduceerd.

6. Maria Magdalena was ongehuwd

Er zijn maar weinig teksten waarin duidelijk wordt wat Maria Magdalena precies doet. Volgens hoogleraar Bart Ehrman was ze waarschijnlijk een rijke en ongetrouwde vrouw. Gehuwde vrouwen zouden in die tijd namelijk nooit met een groep mannen meereizen. Of ze gescheiden, weduwe of gewoon single was, is niet duidelijk.

7. Ze was de eerste die Jezus zag na zijn opstanding

Haar belangrijkste prestatie vinden we in het Evangelie volgens Markus. Daarin is Maria Magdalena de eerste aan wie Jezus zich laat zien nadat hij is opgestaan uit de dood.

Leestip: Welk motief had Judas Iskariot om Jezus te verraden?

Toch is deze claim discutabel (nog los van de vermeende opstanding), want de bijbelverhalen over Jezus' kruisiging spreken elkaar tegen. In het ene evangelie openbaart Jezus zich alleen aan Maria Magdalena, in andere verhalen is ze in een groep. En de apostel Paulus schrijft dat Jezus zich als eerste liet zien aan Petrus.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!