Op 1 december 1955 weigerde Rosa Parks in een volle bus in Montgomery (Alabama) haar zitplaats af te staan aan een witte man. Het was een spontane daad van verzet tegen de strikte segregatiewetten die op dat moment van kracht waren in de staten in het zuiden van de VS. Parks werd gearresteerd voor haar actie.
Deze wetten, ook bekend als Jim Crow-wetten, beperkten de burgerrechten van Afro-Amerikanen in de Verenigde Staten tussen 1870 en 1968. De regels zorgden ervoor dat mensen op basis van huidskleur van elkaar werden gescheiden in de publieke ruimte – scholen, restaurants en dus ook zitplaatsen in het openbaar vervoer werden aangemerkt als ‘wit’ of ‘gekleurd’.
Montgomery-busboycot
De arrestatie van Rosa Parks, in het midden op de foto bovenaan, leidde in de Verenigde Staten tot grote verontwaardiging. Bij wijze van protest besloot de zwarte gemeenschap van Montgomery – onder leiding van dominee Martin Luther King – tot een boycot van het openbaar vervoer.
De busboycot werd een gigantisch succes. Zwarte taxichauffeurs verzorgden vervangend vervoer voor de deelnemers door een tarief te rekenen dat overeenkwam met de prijs van een buskaartje. Andere boycotters gingen fietsen, lopen, liften of verplaatsten zich zelfs per ezel. Zwarte kerken uit het hele land zamelden geld in om het protest te steunen.
Leestip: De Holland-Amerika Lijn, een enkeltje naar de Nieuwe Wereld
Vervoersbedrijven zagen hun inkomsten kelderen, en na 381 dagen besloten de lokale autoriteiten de segregatie in bussen op te heffen, mede dankzij de actie van Rosa Parks. Zes feiten over deze belangrijke activist en haar verzetsdaad.
1. Rosa Parks zat niet op een ‘witte’ stoel
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, werd Rosa Parks niet gearresteerd omdat ze in het ‘witte’ deel van de bus was gaan zitten. Ze zat op een ‘gekleurde’ stoel. Maar toen de bus volraakte, beval de buschauffeur haar en drie andere zwarte Amerikanen om op te staan voor witte passagiers. Rosa Parks bleef als enige zitten. Later zei ze hierover: ‘Ik wist dat iemand de eerste stap moest zetten, en ik besloot niet te verplaatsen.’
2. Ze was niet de eerste die bleef zitten
Toch was Rosa Parks niet de eerste persoon die zich op deze manier verzette tegen de segregatiewetten. De vijftienjarige Claudette Colvin werd negen maanden eerder al om dezelfde reden gearresteerd. Nog drie andere vrouwen – Aurelia Browder, Mary Louise Smith en Susie McDonald – hadden al eens uit protest de segregatiewetten op de bus overtreden voordat Parks dit deed.
3. Rosa Parks was al voor haar arrestatie activist
Ten tijde van het inmiddels iconische busmoment was Rosa Parks 42 jaar oud, maar ze zette zich al vanaf jonge leeftijd in voor burgerrechten. Op negentienjarige leeftijd trouwde ze met Raymond Parks, een bekende burgerrechtenactivist. Bovendien was ze een actief lid van de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP), een van de oudste burgerrechtenbewegingen van de Verenigde Staten.
Leestip: Ellen Craft: de vlucht van een slaafgemaakte die zich vermomde als witte man
Bij de NAACP zette Rosa Parks zich voornamelijk in op het gebied van strafrecht in Alabama. Een deel van haar werk was het beschermen van zwarte mannen tegen valse beschuldigingen van seksuele geweldpleging en tegen lynchpartijen. Bovendien hielp ze zwarte mensen die door witte mensen waren aangerand of verkracht toegang te krijgen tot rechtshulp.
Een belangrijke drijfveer in haar werk was het feit dat ze zelf op achttienjarige leeftijd seksueel werd bejegend door een witte buurman. Het lukte haar om weg te komen. Later zei ze over het voorval: ‘Ik was liever gestorven dan dat ik hem toestemming had gegeven. Nooit, nooit.’
4. Ze kreeg een boete van veertien dollar
Het proces tegen Parks duurde slechts een halfuur. Als straf voor haar burgerlijke ongehoorzaamheid kreeg Rosa Parks een boete van tien dollar, plus vier dollar aan proceskosten.
Leestip: Martin Van Buren: de enige Nederlandstalige president van de VS
Omgerekend zou die veertien dollar nu overeenkomen met een bedrag van ongeveer 150 euro. Haar advocaat ging in hoger beroep tegen de boete, maar die zaak werd niet doorgezet vanwege een procedurefout.
5. Rosa Parks werd nogmaals gearresteerd
Slechts enkele weken na haar eerste arrestatie werd Rosa Parks opnieuw opgepakt, ditmaal vanwege de rol die ze speelde in de organisatie van de busboycot. De politie arresteerde haar op 22 februari 1956 samen met 114 andere betrokkenen. Een foto van Parks op het politiebureau, waar ze vingerafdrukken moest afgeven, verscheen op de voorpagina van The New York Times.
In de nasleep van het proces werd Rosa Parks ernstig bedreigd door boze witte Amerikanen, en zowel zijzelf als haar man verloren hun baan. Het echtpaar voelde zich uiteindelijk gedwongen te verhuizen naar een andere staat.
6. Als eerste vrouw opgebaard in het Capitool
Ondanks de dreigementen bleef Rosa Parks zich haar leven lang inzetten voor de burgerrechtenbeweging. In de loop van de jaren groeide de waardering voor haar anti-racistische activisme. In 1996 ontving ze de Medal of Freedom van president Bill Clinton, en in 1999 de Gold Medal van het Amerikaanse Congres.
Leestip: Hoe de drooglegging in de VS zorgde voor de opkomst van de gangstercultuur
Rosa Parks stierf op 24 oktober 2005 na een lang ziekbed. Ze werd 92 jaar oud. Parks is de eerste vrouw in de geschiedenis van de Verenigde Staten van wie het lichaam werd opgebaard in de Rotunda van het Capitool in Washington D.C. – een eer die doorgaans alleen toekomt aan presidenten en oorlogshelden.
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
