In het voorjaar van 1940 verdwenen duizenden Poolse officieren spoorloos. Jarenlang bleef onduidelijk wie verantwoordelijk was voor hun dood. Pas na de val van de Sovjet-Unie kwam de waarheid boven tafel: het was een van de grootste oorlogsmisdaden van de twintigste eeuw.
Poolse krijgsgevangenen als doelwit
In april 1940 werden ruim vierduizend Poolse officieren doodgeschoten en begraven in een massagraf bij de bossen van Katyn, een dorp in het westen van Rusland, op zestig kilometer van de grens met Wit-Rusland. Het was een van meerdere geheime executies die maand, uitgevoerd door veiligheidstroepen van het NKVD: een van de belangrijkste staatsorganen van de Sovjet-Unie en voorloper van de KGB.
Het bevel kwam van de baas van de NKVD, Lavrenti Beria, en ontving goedkeuring van Stalin. Zowel Stalin als Hitler wilde Polen elimineren die mogelijk verzet konden bieden tegen de bezetting van hun tussen Duitsland en de Sovjet-Unie verdeelde land.
Leestip: De Hongerwinter in de Tweede Wereldoorlog: mijn oma liep ‘hongertochten’
In totaal werden ruim vijftienduizend Poolse officieren en zesduizend burgers door het NKVD geëxecuteerd. De massamoord staat bekend als het bloedbad van Katyn, omdat daar de eerste graven werden ontdekt.
De waarheid onderdrukt
Hoewel Hitler en Stalin aanvankelijk een overeenkomst hadden om elkaar niet aan te vallen, sloeg deze verstandhouding om in juni 1941. Duitsland begon een grote aanval op de Sovjetunie, waarna Stalin zich spoedig aansloot bij de geallieerden.
Op 13 april 1943 stuitten de Duitsers op de immense massagraven in Katyn, waar ze 4.400 Poolse slachtoffers vonden. Minister van Propaganda Joseph Goebbels zag in de vondst een kans om verdeeldheid onder de geallieerden te zaaien en meldde daarom dat het om 10.000 slachtoffers ging.
Leestip: Hoe Oradour-sur-Glane in de Tweede Wereldoorlog het decor werd van een bloedbad
Hoewel de Duitsers overtuigend bewijs hadden, deed de Sovjet-Unie – met behulp van de communistische pers – een poging om de schuld bij de nazi’s te leggen. Dit hebben ze jarenlang volgehouden.
Achter de schermen wisten de geallieerden beter. Volgens een geheim Brits rapport was het duidelijk dat de Russen verantwoordelijk waren, maar de massamoord moest geheim blijven om de ‘dringend noodzakelijke vriendschapsbanden’ met de Sovjet-Unie niet te verstoren.
Decennia van stilzwijgen
Na ontvangst van dit rapport besloten ook premier Churchill en president Roosevelt te zwijgen over de verantwoordelijken voor het bloedbad. Pas in 1990, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, gaf president Gorbatsjov toe dat de massamoorden op bevel van de hoogste Sovjetleiders waren uitgevoerd.
Leestip: Zeldzame archieffoto’s uit de Tweede Wereldoorlog
Op een beruchte foto is te zien hoe Stalin aan zijn bureau zit, met daarop het bevel voor de moord op meer dan 20.000 Poolse krijgsgevangenen. Daaronder vielen ook de slachtoffers van Katyn. Zijn dochter zit op schoot bij Lavrenti Beria, de man die direct verantwoordelijk was voor de executies.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
