Het wintersportseizoen komt eraan, en overal maken sneeuwliefhebbers zich op voor de eerste afdaling. Tegenwoordig is skiën een van de populairste bezigheden in de wintermaanden, maar de oorsprong ervan ligt ver van de wereld van skiliften en après-ski. De eerste ski’s waren puur functioneel: een hulpmiddel om te jagen en te overleven in barre omstandigheden. Wie bedacht als eerste dat je met houten planken onder je voeten sneller door de sneeuw kon glijden?
Rotsschilderingen van ski’s
Het oudste archeologische bewijs van ski’s gaat terug tot ongeveer 6000 jaar v.C. In verschillende delen van de wereld ontwikkelden mensen, onafhankelijk van elkaar, wat we nu als de voorlopers van ski’s kennen. Van houten exemplaren is vrijwel niets bewaard gebleven, maar rotstekeningen en andere sporen laten zien hoe mensen zich toen al door de sneeuw voortbewogen.
Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!
In Scandinavië tonen 4000 jaar oude rotsschilderingen dat skiën ooit nauw verweven was met de jacht. Op een afbeelding uit Rødøy (Noorwegen) glijdt een figuur op twee even lange latten terwijl hij met een boog mikt. Zulke vondsten laten zien dat ski’s ooit geen sportmateriaal waren, maar hulpmiddelen om te overleven in een besneeuwd landschap.
Leestip: Anders dan de Alpen: 4 alternatieve skigebieden in Europa
Ook in het noorden van Rusland, bij de Witte Zee, werden in 1926 rotstekeningen ontdekt van voor 2000 v.C. De afbeeldingen, bovenaan te zien, tonen jagers die op groot wild jagen terwijl ze op langgerekte houten planken staan. Waarschijnlijk gebruikten ze hun boog en speer als steun om zich door de sneeuw voort te bewegen – een vroege voorloper van de moderne skistok.
Andere vondsten van ski’s
Onder de oudste nog bewaard gebleven ski’s behoren de kalvträskskidan: twee houten ski’s en een schepvormige skistok. De bijzondere archeologische vondst werd gedaan in de herfst van 1924, toen een groep mannen een greppel groef door een moeras bij het dorp Kalvträsk in Zweden.
De ski’s waren ongeveer twee meter lang en vijftien centimeter breed. Zonder zich bewust te zijn van de bijzondere ontdekking, bewaarden de mannen de vondst die winter in een schuur. Pas de volgende zomer brachten ze de voorwerpen naar een museum. Tegen die tijd waren de houten ski’s helaas al deels uitgedroogd en aan het uiteenvallen, maar experts herkenden meteen de waarde van wat ze in handen hadden.
Eerste schattingen dateerden de ski’s op zo’n 4000 jaar oud, maar latere koolstofanalyse wees uit dat ze mogelijk ruim 5200 jaar oud zijn. Onderzoek toonde aan dat ze waren gemaakt van dennenhout dat op een helling groeide: hout dat dichter en sterker is dan normaal. Een slimme keuze, want duizenden jaren later gebruiken skibouwers nog steeds hetzelfde type hout.
Van transportmiddel tot sport
Experts vermoeden dat de vroegste vormen van ski’s vooral werden gebruikt als transportmiddel voor jagers en reizigers. In de loop van de eeuwen veranderden vorm en materiaal voortdurend, maar de functie bleef hetzelfde: efficiënt bewegen over sneeuw.
Leestip: Dit skioord in Georgië is een wintersportwalhalla voor avonturiers
Vanaf de achttiende eeuw begon ook het Noorse leger dankbaar gebruik te maken van ski’s. Omdat grote delen van Scandinavië maandenlang met sneeuw bedekt waren, moesten soldaten ook in de winter mobiel blijven. Ski’s werden onmisbaar voor verkenningen en gevechten in het besneeuwde terrein.
De eerste skisprong ooit staat zelfs op naam van de Noorse militair-officier Olaf Rye. In 1809 slaagde hij erin om vanaf een zelfgemaakte sneeuwhelling een sprong van 9,5 meter te maken. Tegenwoordig ligt het wereldrecord op ruim 254 meter.
Verovering van de Alpen
Rond 1900 verspreidde het skiën zich van Scandinavië naar de Alpen. In Zwitserland en Oostenrijk werden de eerste skiclubs opgericht en toeristische wedstrijden georganiseerd. Vanuit heel Europa trokken liefhebbers naar de bergen om de nieuwe sport te leren van ervaren ski-instructeurs. Een van deze leraren was de Oostenrijker Hannes Schneider, die later in St. Anton de eerste moderne skischool zou oprichten.
Leestip: Maakt klimaatverandering wintersporten binnenkort onmogelijk?
In 1924 kwam een nieuw keerpunt toen skiën voor het eerst te zien was op de Winterspelen van Chamonix. Na de Tweede Wereldoorlog zorgden stoeltjesliften en nieuwe skiresorts voor een revolutie in de wintersport: skiën werd toegankelijk voor bijna iedereen. Tot op de dag van vandaag blijft de populariteit van de sport alleen maar groeien.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
