‘Zó groot is het belang van haar, dat een vrouw, hoe mooi ze ook is gekleed in goud, kleden, sieraden en al het andere, toch niet als ‘stijlvol’ kan worden gezien als haar kapsel niet perfect zit,’ schreef de Romeinse schrijver Apuleius in de late tweede eeuw na Christus. In het Romeinse Rijk ging je zelden de straat op zonder een perfect gekapte coupe. Hoeveel tijd en aandacht je daaraan kon besteden, was een weerspiegeling van je sociale status en rijkdom.
‘Zowel Romeinse vrouwen als mannen waren veel met hun haar bezig,’ vertelt dr. Anique Hamelink. Ze is docent Oude Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en werkt op dit moment aan een tentoonstelling over Romeinse haarstijlen die in de zomer van 2026 te zien is in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Simpel voor mannen, extravagant voor vrouwen
‘Bij vrouwen zag je lang haar met complexe haarstijlen, terwijl het bij mannen wat simpeler was,’ vertelt Hamelink. ‘Toch waren er bij mannen ook duidelijke regels te ontdekken over welke kapsels geaccepteerd waren.’
In verschillende geschreven bronnen valt te lezen dat mannen in het Romeinse Rijk niet te lang haar mochten hebben, en dat ze kritiek kregen bij het gebruik van een krultang. ‘We weten wel dat het werd gedaan, doordat het in historische bronnen wordt bekritiseerd,’ zegt Hamelink.
‘Extravaganties of haarstijlen die als te vrouwelijk gezien werden, konden op kritiek rekenen van schrijvers, dichters en toneelschrijvers,’ vervolgt ze. ‘Zij namen vaak bepaalde ideeën of mensen op de hak. Dichters konden best grof zijn, dat werd bijna geschreven cabaret.’
Het kapsel als weerspiegeling van sociale status
Ondanks die kritiek zag je deze haarstijlen wel terug in het Romeinse straatbeeld. ‘In geschreven bronnen werd het overdadig dragen van sieraden of te veel aandacht besteden aan je haar vaak als iets negatiefs neergezet. Maar als je kijkt naar portretten, zie je dat dit wel veel gedaan werd.’
Niet elke Romein had de tijd en het geld om elke dag met een extravagant kapsel de deur uit te gaan. Een werkende vrouw deed haar kapsel zelf, terwijl leden van de keizerlijke families kapsters in dienst hadden.
Praktische, maar nette kapsels
‘De meeste bronnen hebben we van rijke mensen,’ zegt Hamelink. ‘Zij hadden het geld om zich te laten portretteren, dus daar hebben we het beste zicht op. De bronnen die we hebben van werkende Romeinse vrouwen laten zien dat zij over het algemeen simpelere haarstijlen droegen die ze bij zichzelf konden maken. Denk aan een grote knot op het hoofd zoals een aantal jaar geleden ook in de mode was. Of een knot met een vlecht. Dat was simpel, maar wel netjes.’
Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!
In het oude Rome kwam je vrijwel nooit een vrouw tegen die haar lange haar los droeg. Dat was niet praktisch en toonde bovendien dat je weinig aandacht aan je uiterlijk besteedde. ‘Los haar is alleen een kwestie van een borstel erdoorheen halen. Je haar opsteken was in de Romeinse cultuur een teken van netjes gekleed zijn.’
De kapsels van de Romeinse elite
Ook vrouwen van de Romeinse elite droegen hun haar vrijwel altijd opgestoken. Hoe ze dat precies deden, verschilt per periode. Haartrends komen en gaan, ook in het Romeinse Rijk. Het bekendste zijn de Flavische haarstijlen, vertelt Hamelink. Dames hadden aan de voorkant enorme krullen, vaak in vorm van een halve maan.
Met zo’n kapsel maakte je indruk, en dat was ook de bedoeling. ‘Het kost heel veel tijd en je hebt minimaal één andere persoon nodig om zo’n kapsel te maken. Daarmee liet je zien dat je rijk was: je had een kapster thuis en ’s ochtends tijd om hier een uur of langer voor te gaan zitten.’
Haartrends in het Romeinse Rijk
Tijdschriften waarin werd laten zien welke kapsels op dat moment in de mode waren, bestonden niet in de Romeinse tijd. Daarvoor keken Romeinen naar munten. Op een munt werd vaak de keizer of zijn vrouw of dochter afgebeeld, gedetailleerde portretten waarop de haarstijl duidelijk zichtbaar was. Op die manier verspreidden haartrends vanuit de hoofdstad Rome naar andere provincies van het rijk.
‘De meeste innovaties in haarstijlen kwamen vanuit Rome, maar je ziet dat mensen in andere delen van het Romeinse Rijk dezelfde kapsels droegen,’ vertelt Hamelink. Zowel mannen als vrouwen gingen mee in deze trends. Zo werd een volle krullenbos en een baard bij mannen na verloop van tijd populairder.
Niet iedereen volgde elke trend. ‘Er is behoorlijk wat bewijs dat vrouwen van de elite haarstijlen uit hun jeugd bleven dragen. Je ziet dus wel generationele verschillen. Niet iedereen liep altijd met dezelfde haarstijl rond.’
Welvaart en leeftijd waren in de Romeinse tijd dus van invloed op de keuze voor je kapsel. Maar voor vrijwel iedereen gold: haar, en uiterlijk in bredere zin, was belangrijk. ‘In het citaat van de Romeinse schrijver Apuleius zie je het belang van haar goed terug: hoeveel gouden sieraden je ook droeg, je was pas netjes als je haar opgestoken was.’
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
