Waarom men in de Victoriaanse tijd overleden geliefden liet fotograferen – en de foto’s die zij nalieten

Op bovenstaande foto ligt Lavada May Dermott opgebaard in het huis van haar ouders, in het jaar 1904. De jonge vrouw, geboren op 9 mei 1888, was op het moment van fotograferen dus overleden. Het fotograferen van overledenen was in de Victoriaanse tijd een vertrouwde manier om afscheid te nemen. De postmortale portretten uit die tijd varieren van families die gestorven dierbaren vasthouden, tot overledenen die lijken te slapen.

Het gebruik was zeer populair in Engeland, maar kwam ook voor in de Verenigde Staten en delen van Europa. Het was een laatste poging om hen te kunnen blijven herinneren in een tijd waarin men geteisterd werd door epidemieën en de dood voortdurend aanwezig was.

Trigger warning! Dit artikel bevat foto’s van overledenen, waaronder baby’s en jonge kinderen.

De opkomst van fotografie

De eerste succesvolle vorm van fotografie kwam tot stand in de eerste helft van de negentiende eeuw: de daguerreotypie. Bij deze vroege fotografische methode werd een koperen plaat behandeld met jodiumdampen, waardoor deze lichtgevoelig werd. Een foto maken kon destijds nog wel tot tien minuten duren.

Een moeder met haar overleden baby. Foto door H. Murdoch, 10 Beresford Terrace, Ayr (circa 1872).

Een andere moeder met haar overleden kind. Gemaakt door F. Heimbach’s, Cor. Eighth & Hamilton Streets, Allentown, Pennsylvania (ca. 1863).

Leestip: dit is de allereerste foto met een mens – maar het ‘model’ wist van niks

In het begin was deze techniek duur, maar nog altijd goedkoper dan het laten schilderen van een portret. In de jaren 1850 veranderde dit. Fotografie werd steeds populairder en betaalbaarder, wat leidde tot de opkomst van memento mori-portretten.

Een postmortemfoto van Hannah McCracken Kelly, gemaakt rond 1858. Het bijschrift van haar familie luidt: ’Hannah McCracken Kelly, our mother, taken after her death.’

Memento mori is Latijn voor ‘gedenk te sterven’ en verwijst naar het besef van de vergankelijkheid van het leven en de onvermijdelijkheid van de dood.

Rond 1890 fotografeerde Fredk. G. Smith in Stony Stratford een rouwende moeder met haar overleden kind in doopjurk en gekruiste handjes op haar schoot.

Deze foto werd rond 1895 gemaakt in Farmer, New York (het huidige Interlaken). Een jonge moeder poseert met haar overleden baby en is zichtbaar in shock.

Overschaduwd door de dood

De populariteit van memento mori-portretten komt niet uit de lucht vallen. De Victoriaanse tijd werd namelijk overschaduwd door de dood. Er waren veel epidemieën, zoals difterie, tyfus en cholera, en ook de kindersterfte was hoog door ziekten als mazelen, roodvonk en rodehond.

Een postmortale foto van een vrouw rond 1860.

De postmortem foto van mevrouw Della Powell uit 1894

Leestip: De vergeten pandemie die miljoenen Romeinen het leven kostte

Wanneer iemand kwam te overlijden, was het voor veel families de eerste keer dat ze eraan dachten een foto te laten maken, zodat ze een blijvend beeld hadden van hun dierbaren. Vooral veel kinderen zijn vastgelegd na de dood.

Focus op het leven

De populariteit van memento mori-portretten nam af naarmate de gezondheidszorg verbeterde en de levensverwachting van kinderen steeg. Bovendien zorgde de komst van de snapshot, de snelle, spontane foto, ervoor dat mensen hun dierbaren steeds vaker levend lieten vastleggen.

Een foto van een opgebaarde jongen, circa 1863.

Leestip: Angst voor de levende doden: waarom geloofde men vroeger in vampiers?

Hoewel we ons tegenwoordig nauwelijks kunnen voorstellen dat we onze overleden dierbaren zouden fotograferen, was het in de Victoriaanse tijd een manier om met intens verdriet om te gaan. Tot op de dag van vandaag blijven deze foto’s ronddwalen en ons herinneren aan een ontroerend stukje geschiedenis.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!